Deze vier dorpen zijn ontstaan op en aan de lange Dijk, die het water van
de Heerhugowaard moest keren. En vermoedelijk ook bedoeld was voor
militaire doeleinden. De West-Friezen waren in de geschiedenis nogal eens
slaags met de Hollanders, die West-Friesland graag bij hun gebied wilden
inlijven. Zo ook in 1297. Een hevige slag op de Vroonergeest met fatale
afloop voor de West-Friezen. Het dorp of stadje Vroone werd verwoest en
verbrand en met achterlating van ongeveer 3000 doden waarvan velen bij
de Meeuwenlaan zijn begraven. Zij die nog over waren moesten op last
van de Holanders hun heil elders gaan zoeken. En zo werden de Geest
mannen, want zo werden zij genoemd, het noorden ingedreven en kwam
de naam Geestmannerambacht, en weer later Geestmeerambaeht tot
stand. Enige tientallen jaren later mochten zij zich opnieuw vestigen op
het noordeinde van de strandwal. De Heilige Pancratius stichtte daar een
katholieke kruiskerk en gaf zijn naam aan wat nu ons dorp is waardoor het
Sint-Pancras heet. Wij kennen de kerk beter onder de naam Witte Kerk.
De eerste bewoners die toen Sint-Pancras gingen bewonen, vestigden zich
langs de weg genaamd de weg aan de huizen. 42 Woningen met riet gedekt.,
waaronder een aantal z.g. huismanswoningen,. Dit waren eenvoudige
woningen voor "de gewone man". Koeboeren en een beetje tuinbouw
zo rond het jaar 1400. Veel ruimte hadden ze toen niet. In het westen de
Vroonermeer en de Daalmeer, en aan de oostkant de Beverkoog -een ruig
en nat gebied-, Ten noorden van de weg genaamd De Wuyver, de Lage
12
De Witte Kerk omstreeks 1900.
