Later werd dominee Krop naar Dachau overgebracht, waar hij zijn ook
gepakte broer bij de administratie ontmoette. Dominee Krop overleefde ter
nauwernood de oorlog; we hebben hem een paar maal een bezoek gebracht in
de inrichting waar hij werd verpleegd. Zijn broer overleefde langer, het
klimaat van Dachau was paradoxaal genoeg gunstig geweest voor het herstel
van zijn bij zijn arrestatie door een schot beschadigde long.
De Duitsers, volgens de officiële propaganda gekomen om ons te beschermen
(tegen een beraamde Engelse inval) gedroegen zich aanvankelijk 'correct en
beleefd', zoals de stereotype term het uitdrukte. Maar de ware aard van hun
regime kwam, zoals uit de bovenomschreven gebeurtenissen ook blijkt, al
gauw aan het licht en bevestigde onze voorgevoelens.
Van lieverlee werd de weerstand tegen de Duitsers, in een heel klein kringetje
van vertrouwden, groter. Ik werd natuurlijk overal buiten gehouden, maar
kleine potjes hebben nu eenmaal grote oren. Zo wist ik al gauw meer dan
voor de veiligheid gewenst was. Pas veel later bracht dit besef mij de rillingen
over de rug; hoe zou ik mij bij een straf verhoor door de moffen hebben
gedragen? Gelukkig zijn er genoeg voorbeelden van kinderen die zich, en hun
familie, er dan heel slim hebben uitgered.
Hier wil ik meteen belichten, aan welke invloeden een opgroeiende jongen in
die jaren blootstond.
Het Duitse volk was en is natuurlijk niet stommer dan welk ander volk dan
ook. Zijn geschiedenis en cultuur hebben het zijn eigen karakter gegeven.
Zonder hier al te diep op deze zaken in te gaan, kan worden opgemerkt dat
het Verdrag van Versailles, dat na de Duitse nederlaag in de Eerste Wereld
oorlog Duitsland op de knieën en tot zware boetedoening had gedwongen, niet
helemaal onterecht bij de Duitsers wraakgevoelens had opgewekt. Die konden
door Hitier makkelijk worden aangewakkerd.
Daarbij kwam nog, dat de Duitse economie als door een wonder door hem (en
de hem steunende groot-industriëlen) weer tot bloei werd gebracht. Waar
overal in de wereld en ook in Europa de in 1929 ontstane crisis grote
werkloosheid had doen ontstaan, was er in het nazi-Duitsland van na '33 al
snel bijna overal volop werk te vinden. Zelfs Pancrassers vonden er een
goedbetaalde baan, en kwamen eens in de veertien dagen thuis met weekend.
Anderen konden er een vorming vinden, die in ons land niet bestond: zoals
Zahntechniker, tandheelkundig technicus zonder medische opleiding. Hun
diploma was in Nederland niet geldig, en werd als een onwettige concurrentie
van de tandartsen gezien, maar niettemin werd de activiteit daarna wel in
Nederland wederrechtelijk uitgeoefend - wat tot arrestaties leidde. Maar daar
de tarieven van deze Zahntechniker aanmerkelijk beneden die van de gewone
tandarts lagen, hadden zij de sympathie van hun patiënten, en waren zij een
van de voorbeelden van hoe goed men in Duitsland de boel aanpakte.
-208-