had geleverd, zou hij zijn naam nog altijd staan op wijken,
bruggen, postzegels, kazernes, oorlogsmonumenten en wat niet
meer. De geschiedenis wordt nu eenmaal niet geschreven door
verliezers.
De jonge Ridderkruisdrager werd gebruikt als boegbeeld om
anderen te enthousiasmeren om vrijwillig dienst te nemen bij
de Waffen-SS. Hij werd om die reden niet teruggestuurd voor
actieve frontdienst. Het sneuvelen van de ridder zou de stem
ming niet ten goede komen. Het was dat Mooijman in ‘foute
krijgsdienst’ was en daardoor na de oorlog werd doodgezwegen.
Het werd een aan de bevrijding gerelateerde naam: waarne
mend burgemeester Jan Buiskool.
Eerste niet-Duitse Ridderkruisdrager
De Duitsers beloonden Mooijman met het toekennen van het
Ridderkruis op 20 februari 1943. Het was een zeer hoge onder
scheiding, die maar zelden werd toegekend. Gerardus Mooij
man was de eerste niet-Duitse militair die Ridderkruisdrager
Schagen eert Mooijman met straat
De NSB-burgemeester van Schagen, Titus Buitenhuis, was
onder de indruk van Gerardus Mooijman. Hij besloot vrijwel
direct na het nieuws dat er een straat naar de Ridderkruisdrager
vernoemd moest worden. Dat was een voortvarende stap, want
Schagen werd daarmee de eerste gemeente die zo’n straat kreeg.
Hiervoor werd de Landbouwdwarsstraat aangewezen. Al op 22
maart 1943 werden de naambordjes in het bijzijn van Buiten
huis opgehangen. Meteen na de bevrijding werden de straat-
werd. De onderscheiding was op militaire gronden terecht
verdiend en de plichtsbetrachting van Mooijman kwam de pro
paganda goed uit. Himmler had zich al eens laten ontvallen “dat
de eerste Europese vrijwilliger die het Ridderkruis ontvangt,
een Nederlander zou moeten zijn”. De reden was dat het aantal
Nederlandse aanmeldingen bij de Waffen-SS verhoudingsge
wijs het hoogste was van alle landen in Europa. Himmler wilde
zijn sympathie voor Nederland tonen door Mooijman als eerste
het eerste Ridderkruis te gunnen.
Hoe het Mooijman verging na de Duitse capitulatie op 5 mei
1945? Hij werd wegens lidmaatschap van de NSB en SS gevan
gengezet in Scheveningen. Tijdens een gevangenentransport
in 1947 wist hij te ontsnappen. Enkele maanden later werd hij
opnieuw gearresteerd en in oktober 1947 veroordeeld tot zes
jaar gevangenisstraf. Deze straf diende hij uit in het beruchte
kamp voor jeugdige delinquenten in Marum, maar hij werd al in
september 1949 vrijgelaten. De publieke opinie was veranderd
en de straffen gingen omlaag. Mooijman werd huisschilder in de
provincie Groningen. Hij distantieerde zich van het nationaal-
socialisme en deed zijn Ridderkruis weg. Hij betuigde in 1967
in het magazine Revu nog publiekelijk zijn spijt en verklaarde
een denkfout te hebben gemaakt in de oorlog. In 1987 kwam de
voormalige ridder bij een auto-ongeluk om het leven.
Ongekende ‘pantserkiller’
Wie een beetje kennis heeft van de Tweede Wereldoorlog weet
dat het Oostfront het grootste krijgsbedrijfwas. Miljoenen
mensen sneuvelden er, ook miljoenen Duitse militairen. Het
was al in de winter van 1941 zonneklaar dat hier dienen levens
gevaarlijk was. Er was moed voor nodig om in die heksenketel te Als hij dezelfde gevechtsprestaties bij de Prinses Irenebrigade
willen vechten. Toch bleven de Nederlandse Oostfrontstrijders
zich melden op ideologische gronden. Ze deden dat vrijwillig;
er kwam geen enkele Duitse verordening aan te pas. Laat de
getallen eens inwerken: 1.700 Engelandvaarders tegen ruim
23.000 Oostfrontstrijders. Bijna 14x zoveel Nederlandere mili
taire vrijwilligers voelden zich geroepen om met Duitsland mee
te strijden, dan aan te haken bij de geallieerden...
Eén van die vrijwilligers was Gerardus Mooijman die in dienst
kwam in de lente van 1942. In januari 1943 werd hij richter/
schutter van een pantserafweerkanon bij het 14./(PAK)SS-
Vrijwilligers Legioen Nederland. Deze eenheid lag in de omge
ving van Leningrad. Het Rode Leger werd in februari 1943 zeer
actief in deze sector en voerde ook een grote aanval uit op de
Nederlanders. In één nacht schakelde de nog maar 19-jaar jonge naambordjes om begrijpelijke redenen weer weggehaald. Men
Mooijman vier Russische tanks uit. Op 13 februari 1943 deden besloot niet tot terugkeer naar de naam Landbouwdwarsstraat.
de Sovjets opnieuw een poging. Die dag schakelde hij nog eens
zeven tanks uit. Toen zijn commandant werd gedood nam hij
het bevel over van het pantserafweerkanon. De volgende nacht
ontdekten de Nederlanders dat de Russen bezig waren met
het ingraven van geschut om hen uit schakelen. Hierop nam
Mooijman enkele explosieven mee, ging op pad en vernietigde
het Russische geschut. Die middag kwam er opnieuw een Rus
sische aanval. Mooijman verstond zijn vak en vernietigde nog
eens zes tanks. In een paar dagen kon hij 17 tanks op zijn naam
schrijven (zijn oorlogstotaal zou 23 zijn). Een uitzonderlijke
prestatie, ongeacht in welk leger dan ook.
Robert Witsen
9
De Nederlandse
vrijwilliger Gerardus
Mooijman aan
het Oostfront.
Fotodienst der NSB.
De Landbouwdwarsstraat kreeg op 22 maart 1943 de
nieuwe naam. NSB-burgemeester Titus Buitenhuis reikt
op de foto het naambord uit aan de timmerman. Na de
oorlog werd de Mooijmanstraat hernoemd in Buiskool-
straat. Foto met dank aan het NIOD (Nederlands Instituut
voor Oorlogsdocumentatie).
