In 1883 bezorgde ze de gemeenteraad een rolberoerte
voorvechtsters van het vrouwenkiesrecht ontmoette, vestigde
ze zich als huisarts in Amsterdam. In 1883 bezorgde ze de
gemeenteraad van de hoofdstad een rolberoerte met de eis om
haar het stemrecht te verlenen. Ze voldeed, zo pleitte ze, aan alle
voorwaarden die de Grondwet aan een kiesgerechtigde stelde.
Ze was een meerderjarige ingezeten Nederlander, in het volle
genot der burgerschapsrechten, en betaalde meer aan directe
belastingen dan minimaal vereist. In plaats van ‘Ja, volgens
de letter van de wet heeft ze gelijk!’ schreefhet weekblad De
Amsterdammer: ‘Natuurlijk heeft de Grondwet bedoeld: “elke man
nelijke Nederlander". Als mej. Jacobs kiesbevoegdheid voor hare
sexe vraagt, zal zij niet nalaten dat te eischen in de naam van het recht.
De wetenschappelijke vrouw staat te hoog, dan dat zij haar verheven
aanspraken als Staatsburgeres zou willen gronden op een STIJL-
OF TAALFOUT’. In 1887 werd het actiefen passiefkiesrecht
aangepast in de Grondwet door het woord ‘mannelijke’ toe te
voegen aan het woord ‘ingezetenen’. De Vrije Vrouwen werden
er alleen maar strijdbaarder van. Wilhelmina Drucker richtte de
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) op. Aletta Jacobs,
al vanafde oprichting betrokken, werd presidente in 1903. In
die hoedanigheid kwam ze op 15 april 1908 voor het eerst naar
Schagen. Er was een teleurstellend aantal van 50 belangstel
lenden, onder wie 15 vrouwen. De spreekster noemde de VVK
volgens de Schager Courant ‘een vereeniging die in den beginne met
spot en hoon overladen werd. Toch werd doorgestreden door wakkere
vrouwen, die nu de rijke vruchten zien van hun onvermoeid pogen.
Overal ter wereld wordt thans veel gevoeld voor de rechten der
vrouw, voor het vrouwenkiesrecht.’ Dat de damesminderheid
in de zaal nog haar schroom had afte werpen blijkt wel uit de
slotzin van het krantenartikel: ‘Van de gelegenheid tot debat werd
door een drietal heeren gebruik gemaakt’. Niettemin kon na afloop
mevrouw Jacobs door de spontane aanmelding van elfleden
de oprichting der VVK-afdeling Schagen uitroepen. Presidente,
secretaresse en penningmeesteresse werden respectievelijk de
dames Wiglama, Koster en N. Roggeveen-Stammes.
om de idealen van Aletta Jacobs handen en voeten te geven in
Schagen en omgeving. En Jarig vond het goed. Hij was geboren
in Vrouwenparochie, misschien heeft dat geholpen. Onder de
gedreven leiding van haar presidente werd de afdeling Schagen
van de VVK een vliegwiel voor de vrouwenemancipatie in de
regio. Er werden vergaderingen, spreekbeurten en debatavon-
den georganiseerd, vaak met muziek oftoneelstukjes, waar zich
telkens nieuwe leden inschreven. De bestuursleden bezochten
landelijke congressen en betogingen. Ze maakten propaganda-
tochten in de Noordkop en organiseerden cursussen over de
grondwet en het staatsbestel. Ze verspreidden manifesten. Ze
presenteerden zich in de buurgemeenten, met als gevolg dat
VVK-afdelingen opschoten in Nieuwe Niedorp, Winkel, Scha-
gerbrug, Wieringerwaard en Petten. Elf jaar achtereen spanden
de Schager Alettas zich in. Over hun motivatie schreefAnna
Eriks in 1916: 'Meentgij dat wij die vergaderingen houden, dit doen
omdat we daar zo'n plezier in hebben? Ik verklaar U dat 't ook ons
niet altijd past en dat we het ellendig vinden dat het zoveel van ons tijd
en geld vraagt. Maar we weten dat het o n z e p l i c h t is te helpen
en openlijk te getuigen dat 't ons ernst is dat wij 't kiesrecht verlangen.
Anna Eriks
Anna Maria Wiglama-Eriks (1873-1943) was een 35-jarige in
Petten geboren burgemeestersdochter. Secretaresse Grietje Kos-
ter-Eriks was haar zus. Ook tussen hun echtgenoten bestond
een nauwe relatie. Jacob Koster en Jarig Wiglama waren sinds
1902 de exploitanten van De Kleine Winkel aan de Heeren-
straat. Ze verkochten, naast huishoudelijke artikelen, landbouw
machines en -gereedschappen. Voor echtgenotes van onder
nemers die in het Schagen van ons kent ons het grootste deel
van hun klandizie hadden onder de conservatieve boerenstand,
was de misschien wel in een opwelling besloten toetreding tot
de VVK een moedige stap. Hoe zal Anna Eriks die avond haar
nieuws aan Jarig hebben gebracht toen er opeens een presidente
bij hem in bed stapte? Was hij boos? Ofzullen ze het al over een
eventuele dienstbode (zie de kadertekst) hebben gehad? Ze
waren in 1895 getrouwd en hadden vier nog jonge kinderen.
Als moeder, echtgenote en ondernemersvrouw moet Anna’s
bordje al aardig vol hebben gelegen. Het weerhield haar niet
7
Dienstbodennood
‘Een practische huisvrouw’, die het maar helemaal
niks vond dat een groeiend aantal vrouwen haar
dagen verdeed aan flauwekul en haar huiselijke
taken aan een dienstbode liet, schreef in de krant
onder de titel ‘Vrouwenkiesrecht en Dienstboden-
nood’:
'Mijnheer de redacteur.
Zie, zoo, nu hebben we ook hier in Schagen een
afdeeling, om mede te strijden voor vrouwenkies
recht. Ja! ja! de vrouw heeft nog niet genoeg te
zeggen. Mevrouwen en juffrouwen, zou het niet
beter zijn dat gij gezamenlijk den dienstboden-
nood uit de wereld hielpt? Dat hebt ge in de hand,
wie gij ook moogt zijn. Volgt dan onderstaand
middel op; het faalt nooit. Ik zal het u opgeven, ‘t
wordt dagelijks toegepast:
Kookt zelf uw potje, maakt zelf uw bedden op;
zorgt zelf voor brood voor man en kinderen; be
handelt zelf uw kinderen; doet zelf uw huiswerk;
verzorgt en kookt zelf het middagmaal voor uw
gezin; doet zelf de wasch en wat er bij behoort;
naait, breit en stopt zelf enz.; Leert dat alles aan
uw dochter of dochters, en gij zult ondervinden het
heerlijke genot, dat uw man en kinderen zo graag
bij moeder thuis zijn. En de dienstbodennood is
tevens voor goed de wereld uit.'
