i
bekende zelfstandig ondernemer in Schagen. De firma Boontjes
runde in die dagen, onder andere, een taxibedrijf. De paarden-
koetsen met koetsier stonden centraal op de Markt ‘geparkeerd’.
Klaar om passagiers in en om Schagen te vervoeren.
In 1996 gaat ons land over op een beroepsleger. De dienstplicht
wordt niet afgeschaft, maar is ‘opgeschort’ tot nader order.
Mocht de samenleving weer prijs stellen op een dienstplicht-
systeem (eventueel voor niet militaire doelen), dan is het snel te
reactiveren. De Nederlandse krijgsmacht bestaat nu volledig uit
beroepsmilitairen en vrijwillig dienende reservisten. Daarmee
is de situatie qua personele bezetting weer vergelijkbaar met de
tijd van vóór 1811. Het militaire bedrijfis opnieuw voorbehou
den aan mensen die er vrijwillig voor kiezen.
Hoewel het rempla^antenstelsel met de beste intenties door
Koning Willem I was ingevoerd, bleek het systeem op ter
mijn maatschappelijke ongelijkheid in de hand te werken. De
bovenlaag van de bevolking kocht vaak haar verplichtingen af
De vervangers waren over het algemeen van lager allooi, zodat
de krijgsmacht veelvuldig met mensen uit de onderlaag van de
maatschappij te maken had. Dit werd in het militaire bedrijf
steeds vaker als ongewenst beschouwd en het rempla^anten-
stelsel komt eind 19e eeuw definitief ten einde. Het is in 1900
al niet meer mogelijk om de dienstplicht met een vervanger af
te kopen. Wie dienstplichtig is en wordt goedgekeurd, moet
opkomen. Wie moeite heeft met geweld kan een beroep doen
op gewetensbezwaren, maar men dient dan wel vervangende
dienstplicht te doen (bijvoorbeeld in de zorg).
Wat de vervangers van de lotelingen betreft, zijn er maar enkele
afkomstig uit Schagen. Over het algemeen komen de rempla-
^anten uit heel Noord-Holland en zelfs enkele uit Drenthe
en Overijssel. Hoe kwam je nu aan een vervanger als je niet
in dienst wilde? Overal waar vraag en aanbod is, ontstaat een
markt. Dat gold ook voor het rempla^antengebeuren. Er ont
stonden landelijk werkende bemiddelingsbureaus die de gehele
procedure verzorgden. Van het vinden van een vervanger tot
en met alle verplichte rompslomp eromheen. Jongemannen
die interesse hadden in het vervullen van de dienstplicht, maar
zelfvrijgesteld waren, meldden zich als potentieel vervanger bij
een militiemaatschappij zoals de bemiddelingsbureaus werden
genoemd.
Uitholling draagvlak
Ouders die bij voorbaat (na de geboorte) al niet wilden dat hun
kind in de toekomst voor de dienstplicht zou worden opgeroe
pen, konden zich daarvoor verzekeren. Het is vergelijkbaar met
het principe van de studieverzekeringen die nu nog bestaan.
Als zoonliefin de toekomst onverhoopt zou worden ingeloot,
keerde de verzekering een bedrag uit om een vervanger te kun
nen inschakelen en te betalen. Het was onder gegoede Neder
landers een populaire verzekering, want ‘een heer van stand’ liet
zich niet in met het volkse gebeuren in de krijgsmacht. Vloeken,
gokken, drinken, vechten en een losbandige levensstijl, dat was
het algemene beeld van het militaire leven. Maar door deze
negatieve opvattingen in de hogere bevolkingslagen werd uit
eindelijk het draagvlak onder het rempla^antenstelsel uitgehold.
Nieuw: functies voor hoogopgeleiden
Om de krijgsmacht ook voor hoog opgeleiden ofmensen
van ‘betere’ afkomst interessant te maken, komen er in de 20e
eeuw hogere functies voor dienstplichtigen. Bepaalde miliciens
kunnen ook onderofficier ofofficier worden. Er komen speciale
militaire opleidingen voor. Ook dienstplichtigen met een hoog
kennisniveau, artsen of ingenieurs bijvoorbeeld, kunnen in
hun vakgebied een gespecialiseerd officier worden. Met deze
aanpassingen ontwikkelt de krijgsmacht zich in de 20e eeuw
tot een bij Nederland passende democratische afspiegeling van
de maatschappij. Wie zijn dienstplicht vervulde, weet uit eigen
ervaring dat alle lagen van de maatschappij en alle beroepen op
de kazernes te vinden waren.
1 -
9
Robert Witsen
Ook op marineschepen waren miliciens te
vinden. Zij zagen vaak veel van de wereld.
CD
Cf)
CD
O
CC
CD
E
z
cö
z
p
CD
CD
CQ
Het uitbetalen van soldij. Remplaganten ontvingen boven
dien een jaarsalaris van de loteling die zij vervingen.
