COWRICT HN PLAATSVERIDGM.
L
NATIONALE militie.
Uit de winkelstand zijn drie mannen afkomstig die zich laten
vervangen. Eén daarvan is Johann Schene, die in het militie-
register te boek staat als ‘manufacturier’. De firma Schene was
decennialang een bekende winkel aan de Gedempte Gracht.
Opvallend is ook dat er twee onderwijzers hun dienstplicht
afkochten. De leerkrachten Johannus Vis en Bartholomeus
Ranke pasten ervoor om hun militaire plichten te vervullen en
stuurden een remplaqant.
300-500 gulden blijkt uit de notariële akten. Vrijwel het jaarsala
ris van een arbeider, dat toen lag tussen de 400-600 gulden.
Uitzonderlijke beroepen
Opmerkelijk in de remplaqantenlijst van 21 mannen uit Scha
gen zijn Roggeveen en Boontjes. Leendert Roggeveen is van
beroep timmerman en laat zich in 1869 vervangen. Ook hij zal
ongetwijfeld een bedrag van zo’n 400 gulden hebben moeten
ophoesten om zelfniet in dienst te hoeven. Roggeveen moet
een goed lopend timmerbedrijfhebben gehad. Dat geldt ook
voor Pieter Boontjes, waarvan als beroep ‘koetsier’ staat. In
1896, één van de laatste jaren dat het remplaqantenstelsel nog
eeuw een
grootste deel aan het beperkte inkomen en het vrij lage scho
lingsniveau van de plaatselijke bevolking. Aan het inschakelen
van een remplaqant waren veel kosten verbonden en daarvoor
draaide de loteling voor 100% op. Bijvoorbeeld de kosten van
het bemiddelingsbureau (hierover verder meer), de kosten van
een notariële akte (wettelijk verplicht) en het uitbetalen van
een salarisvergoeding aan de remplaqant. Alleen mensen met
ruime financiën of een hoog opleidingsniveau konden zich dit
permitteren.
Bonusjaar voor vervanger
Waren er wel vervangers te vinden? Dat bleek mee te vallen,
want het leverde iemand uit de lagere bevolkingsklasse een
financieel voorspoedig jaar op. De remplaqant kon rekenen op
drie bronnen van inkomen. In de eerste plaats kost en inwoning
(het eten op kazernes en marineschepen was veelal beter dan
hetgeen de gemiddelde volksman thuis kreeg), een zakgeld ver
strekt door de krijgsmacht en een vervangersvergoeding van de
loteling. De bedragen die de loteling aan zijn vervanger betaalde
blijken in de 19e eeuw vrij constant. Ze liggen ruwweg tussen de bestaat, laat Boontjes zich vervangen. Hij is eind 19e
Voor veel jongens uit de lagere klasse betekende dienstplicht
een vergroting van hun wereldblik. Bedenk dat in de 19e eeuw
de mobiliteit van mensen heel laag was. Men kwam vrijwel
nooit in een andere provincie. De kazernes lagen nog niet afge
legen in bosgebieden, zoals nu vaak het geval is. In de 19e eeuw
waren er diverse provinciesteden aangewezen als garnizoens
stad, waaronder Amersfoort en Haarlem. In deze steden waren
de kazernes te vinden, omdat ze goed per trein waren aan te
reizen. Eigenlijk het enige reisalternatiefvoor miliciens in die
tijd. Vrijwel elke dienstplichtige werd gelegerd in een fraaie Ne
derlandse provinciestad. Met buiten de werkuren, alle geneug
ten om het verblijfzo aangenaam mogelijk te maken. Voor de
meeste vervangers was zo’n militiejaar een prima gelegenheid
om even aan het harde dagelijkse leven te ontkomen in de eigen
woonomgeving.
Vooral boeren sturen rempla^ant
Van de 21 mannen uit Schagen die zich lieten vervangen is bijna
65% afkomstig uit de landbouwsector. Met dien verstande: het
zijn zelfstandig ondernemers met een boerenbedrijf. Ze staan
qua beroep in de militielijsten vermeldt als ‘boerenbedrijf’ of
‘landman’. De vele medewerkers uit de agrarische sector hebben
als beroepsomschrijvingen ‘boerenknecht’, ‘landarbeider’ of
‘dagloner’. In Schagen had het merendeel van de mannen die de
dienstplicht afkochten een eigen boerenbedrijf. Van één van de
eerste remplaqanten uit Schagen is de notariële akte gevon
den. Het betreft boer Adrianus Keet die zich voor een bedrag
van 300 gulden laat vervangen door Jan Vogel, een wever uit
Krommenie. Deze notariële akte was een verplichting die bij het
remplaqantengebeuren hoorde en de notaris had er standaard
formulieren voor.
8
De notariële akte van 14 april 1868 bekrachtigt de rempla-
gantenregeling voor agrariër Adrianus Keet uit Schagen.
ll'-dt-n den
des Juur* ach Uien bondeed acht en aeaClg,
Compareerden voor SIMON ADRIANUS d» LANGE, Nouris in l»et tweede
arrondissement der provincie Noord-Hollandresiderende te Alkmaar, in tegen*
woordigheid van de beide nntcnoenieu getuigen
on seatig.
Lifting van don jaro acbttion honderd acht
■•rsalnele
Gemeente
in den jare achttien honderd acht en zestig geloot liebbendc voor de Nationale
Militie in de gemeente aldaar getrokken hebbende
Nummer
