veldslag uit de geschiedenis zijn). In 1813 komt hierdoor aan
de Franse tijd in Nederland een einde, maar ons land keert niet
terug naar de voormalige Republiek. In november 1813 wordt
Willem I vanuit Engeland met enthousiasme in Den Haag bin
nengehaald en wordt de monarchie hersteld.
Roep om afschaffing
Ook later kreeg de bezorgde burgerij al snel het gelijk aan haar
kant. Als in 1813 Napoleon de veldtocht tegen Rusland start
met een leger van ruim een halfmiljoen soldaten, zijn daar ook
ruim 25.000 Nederlanders bij, waaronder dienstplichtigen.
De tol is enorm, want tijdens de Russische veldtocht verliest
80% van de onder Napoleon dienende militairen het leven. De
genadeslag krijgt Napoleon in 1813 tijdens de ‘Volkerenslag’
bij Leipzig (het zou tot de Eerste Wereldoorlog de grootste
De Bataafse Republiek in Nederland begin 19e eeuw was de
facto een marionettenstaat van Frankrijk. Om de Nederlandse
bondgenoot niet te veel voor het hoofd te stoten werd de
conscriptie niet meteen opgelegd aan ons land. Dit veranderde
in 1811. Koning Lodewijk kreeg van zijn broer Napoleon de
dwingende opdracht om ook in Nederland de dienstplicht in
te voeren. De Nederlandse bevolking is er niet blij mee, want
men beseft terdege welke consequenties de conscriptie kan
hebben. De bevolking van Schagen had dat in 1799 met eigen
ogen kunnen aanschouwen toen een groot Engels en Russisch
invasieleger bij Den Helder aan land kwam. De strijd die in de
Noordkop volgde werd ook gevochten door Franse dienstplich- al in 1815 hun vuurdoop
tigen. Velen lieten het leven.
Het Nederlandse volk rekent erop dat de nieuwe vorst een
einde maakt aan diverse gehate Franse maatregelen. Toch ziet
het nieuwe Nederlandse gezag de voordelen in van de door
gevoerde modernisering van het overheidsstelsel onder Frans
gezag. Men bouwt liever verder op de vooruitgang en wil aan
de scherpe kantjes een einde maken. Om opheffing van de
dienstplicht wordt bijvoorbeeld geroepen en ook de koning is
daarvan een voorstander.
Versoepeling door Koning Willem I
Het blijft bij goede intenties, want al snel blijkt dat de Neder
landse krijgsmacht niet voldoende gevuld kan worden met
beroepsmilitairen. Mede door de invoering van de dienst
plicht in diverse Europese landen is de aanwas van in te huren
beroepsmilitairen sterk teruggelopen. Koning Willem I ziet zich
genoodzaakt om de dienstplicht te handhaven, maar hij past wel
een versoepeling toe. Zo mogen dienstplichtigen niet buiten de
landsgrenzen worden ingezet zonder toestemming van het par
lement. Ook nieuw is de mogelijkheid dat een dienstplichtige
zich laat vervangen door een remplaqant. Ondanks de verzach
tende maatregelen maken nieuwe Nederlandse dienstplichtigen
mee. Napoleon keert terug van ver
banning op Elba en wordt tijdens de slag bij Waterloo opnieuw
ten val gebracht. Van de 32 Nederlandse bataljons die tegen
Napoleon strijden bij Waterloo, zijn maar liefst 15 bataljons
afkomstig van de nieuwe Nationale Militie (dienstplichtigen
werden toen miliciens genoemd).
Afgezien van de Tiendaagse Veldtocht tegen België wordt de
19e eeuw voor Nederland gekenmerkt door het uitblijven van
grote vijandelijkheden. Met de militaire handelingen in de 19e
eeuw in Nederlands-Indië hebben de Nederlandse dienstplich
tigen niets te maken. Die taak ligt bij het KNIL (Koninklijk
5
Een infanteriegroep in het veld 19e eeuw. Let op de vrouw:
dit is een marketenster. Zij leverde verzorgingsdiensten aan
militairen, waaronder versnaperingen en drank.
Scene van een lotingsdag bij de militieraad. De loteling
trekt een briefje met onzichtbaar nummer uit een grote pot.
