Het was werk voor pezige mannen
ten worden om in het travalje te worden vastgezet voor een
pedicure. De kijkgrage jochies bij de openstaande buitendeur
kwamen zintuigen tekort. De blaasbalg die het vuur deed loeien,
de hoog zingende slagen van metaal op metaal, het scherpe sis
sen van zinderend smeedwerk dat in koelwater werd gestoken,
de dikke schroeiwalm van een roodgloeiend hoefijzer tegen de
bekapte paardenvoet.
De geheimen van de smid
Gerrit Vader (1852-1911) was zo’n smid. Hij had zijn grof- en
hoefsmederij op Noord A 44, hoek Nespad. In 1884 zette hij
zijn bedrijf te koop. Dat was de kans waarop Hendricus Blok
(1857-1929) had gewacht. Vanuit zijn woonplaats Hoorn
trouwde hij de Barsingerhornse Geertje Swaab (1862-1929)
en vestigde zich met haar in Schagen. Het vak was door de
eeuwen heen nauwelijks veranderd toen Hendricus zich voor
het eerst aan zijn eigen aambeeld zette. Op het internet worden
in ‘De grof- en hoefsmid, handboekje voor smeden, gezellen
en leerlingen’, in geuren en kleuren de geheimen van de smid
prijsgegeven. Het is een uit het Duits vertaalde uitgave uit
1865, die Hendricus zonder twijfel heeft bestudeerd. Wij lezen
een fragment mee over zijn schouder: 'Wanneer een paard moet
beslagen worden, hetzij voor de eerste maal, of dat dit reeds meermalen
is geschied, is het de eerste regel, dat men het zachtzinnig behandelt,
liefderijk en vriendschappelijk met hetzelve omgaat, want alleen door
Wee ons
De dorpssmid deed alles nog met de hand. Paarden waren voor
hem een grote inkomensbron, niet weg te denken als middel
van wegtransport en landbewerking. Maar de edele viervoeter
begon terrein te verliezen. De paardenkracht, sinds mensen
heugenis een dier van vlees en bloed, veranderde in de eenheid
waarin motorvermogen wordt uitgedrukt. In de scheepvaart,
het waterbeheer en de industrie was stoomaandrijving al een
ingeburgerd verschijnsel. En sinds 1865 deed de stoomtrein
Schagen aan. Het was slechts een kwestie van tijd eer de
industriële revolutie het belang van het paard, en daarmee het
smidsvak, ingrijpend zou veranderen. Vooreerst had de stoom
bedaardheid en niet door geweld en gestrengheid is de mensch in staat,
de sterkste en wildste dieren aan zich te onderwerpen.’ Over vele
pagina’s wordt alleen al het hoefbeslag tot in detail uitgelegd.
Net zo de omgang met ijzer, haard, blaasbalg, aambeeld en
hamer, hoe te solderen en wat dies meer zij. Hendricus nam zijn
vak serieus. Hij volgde cursussen en verzamelde alle diploma’s
die een meester smid kon behalen. En hij ging les geven bij een
door de Hollandsche Maatschappij van Landbouw georgani
seerde cursus hoefbeslag, bij hem aan huis.
llllW :=■-
5
Foto van omstreeks 1920, familiearchief. Hendricus Blok en (waarschijnlijk) Geertje Swaab
voor hun eigen huis met werkplaats aan Lagenoord F 29 (tegenwoordig Noord 5). De deuren
in de voorpui van de smederij waren niet op het binnengeleiden van paarden berekend.
