register. In 1568 betaalden nog 1823 schepen uit Holland tol, in
1569 was dit aantal gedaald tot 616! (4)
Overigens werd Schagen meerdere malen door plunderende
geuzen bezocht. Ook door de al genoemde Dirk Maartenz. die
met een geuzenbende een dag en een nacht op de zakken van
de Schagenaars teerde.
Een ander voorbeeld was in april 1571 toen geuzen tijdens een
zogenaamde landgang ofplundertocht Schagen weer met een
bezoek ‘vereerden’.
De kerk op de Markt ging in 1572 over in calvinistische handen.
Alhoewel de Spaanse legers het gebied omsingeld hadden
waren de verdedigers in het voordeel. Eén blik op de kaart uit
die tijd is voldoende om te beseffen dat de Noordkop lastig
te veroveren was. Het gebied was laag gelegen, drassig en zeer
waterrijk. Beemster, Schermer en Waert waren nog niet ingepol-
derd.
Er waren in principe twee aanvalsroutes voor de Spaanse legers;
langs de duinen bij Schoorl in het westen oflangs Edam in het
oosten. (zie kaart).
Vanuit Friesland werd het Noorderkwartier ook bedreigd.
Stadhouder Caspar de Robles hield een vloot en leger gereed
om vanuit Harlingen en Stavoren een aanval op het oosten van
het Noorderkwartier te doen.
Bovendien lagen er op het strand van Wijk aan Zee vijftig schui
ten klaar om een landing uit te voeren bij Petten (5).
In het voorjaar van 1575 leken de Spanjaarden dus ernst te
Ook Willem van Oranje realiseerde zich maar al te goed dat het
noorden van het gewest Holland van groot strategisch belang
was. Hij had in 1572 de fanatieke calvinist Diederik van Sonoy
aangesteld als gouverneur in het gebied. Sonoy organiseerde er,
met harde hand, de verdediging. Eén van zijn hoofdkwartieren
was het slot in Schagen.
Ondertussen in Schagen
Wat was er ondertussen sinds het begin van de Opstand in
Schagen gebeurd? De bekende hagenprediker Cornelis Cool-
tuyn uit Alkmaar was belangrijk voor de verspreiding van het
calvinisme in Schagen en omstreken, alhoewel het niet helemaal
zeker is ofhij Schagen bezocht heeft. (6)
Ook speelde de mandenmaker en calvinist Jan Arentsz. een rol
in dit gebied.
In Schagen bleef het relatief rustig in 1566, van een beelden
storm was hier geen sprake. OfJohan van Beieren, de heer van
Schagen, hier een rol in speelde is niet bekend. In elk geval bleef
hij katholiek.
In 1585 werd de kapel op de Keins vernield door ene Tate Ger-
ritz. Ofdit te maken had met de Beeldenstorm is niet duidelijk.
Wel was Dirk Maartenz. uit Schagen betrokken bij de Beel
denstorm in Alkmaar. Het zou hem duur komen te staan. Hij
sloot zich aan bij een geuzengroep en maakte de omgeving van
Groet en Schoorl onveilig. Hij werd eind 1567 opgepakt en op
een gruwelijke manier ter dood gebracht (vierendeling) in Den
Haag. (7)
maken met hun voornemen het Noorderkwartier in te nemen.
Hierges, een Spaanse commandant, trok op bevel van de land
voogd Requesens, vanuit Beverwijk op met een leger richting
Schoorldam en Groet. De spanning liep op in het gebied van
de opstandelingen. Volgens instructies van Sonoy werd land
geïnundeerd en schansen versterkt...
In 1573 kwam de eerste aanval op het Noorderkwartier van de
Spanjaarden. In augustus werd aangevangen met de belegering
van Alkmaar. Op de Zuiderzee probeerde Bossu, begin oktober,
de watergeuzen te verslaan.
Beide militaire ondernemingen liepen uit op een mislukking.
Immers, bij Alkmaar begint de victorie. Bossu werd gevangen
afgevoerd naar Hoorn.
Maar het zou niet de laatste keer zijn dat de koningsgezinden
probeerden het gebied in handen te krijgen.
22
De nederlaag van Bossu op de
Zuiderzee. Frans Hogenberg.
