feu
voor de pachter nog een behoorlijke boterham overbleef Op
de bekende kaart van Blaeu uit 1632 zien we achter bijna elke
boerderij een boomgaard.
Er staat een interessant filmpje op de website Het Geheugen
van Schagen, waarin wordt verteld: ‘Vroeger had je in Schagen veel
appeltjes voort. Helaas bleek hij nog onvoldoende geworteld
om de zomerdroogte van 2018 te overleven.
Zwaag
De hoogtijdagen van de Schager Rood lijken na de 17e eeuw
voorbij, maar hij bleefeen handelsproduct. In de Schager
Courant vinden we sporen dicht bij huis, in 1899 en 1900, toen
hij te koop was op de groente- en fruitmarkt van Winkel in
oktober/november. Dat klopt, want de Schager Rood is een late
appel. Een krantenbericht in 1916 geeft een pikanter teken van
leven. De decoratieschilder Pieter Stolp uit de Zijpe was voor de
arrondissementsrechtbank gedaagd. Hij had zijn vakmanschap
getest op het vervalsen van papieren rijksdaalders. Blijkbaar
vond hij ze goed genoeg gelukt om ze te durven uitgeven. Een
van degenen die hij had opgelicht was Arie Wit. ‘Van dezen Scha
ger koopman had Stolp, een beetje aangeschoten zijnde en trek naar
een dubbeltje 'Schager roodjes gekocht en f2,40
teruggekregen'. Tot de Tweede Wereldoorlog zien we de Schager
Rood op najaarsveilingen in Amsterdam, Olst, Deventer, En-
khuizen, Elst, Wijk bij Duurstede, Culemborg. Utrecht, Twello
en uiteindelijk alleen nog in Zwaag, voor het laatst in 1941.
Daarna lijkt hij van de aardbodem verdwenen. Met de aanleg
van de wijk Groeneweg eind jaren zestig van de vorige eeuw
milieurace tegen de verpletterende uitstoot van koolstofdioxide
die onze nationale luchthaven teweegbrengt. Het lijkt een onge
lijke strijd, maar de Schagers hebben wel eerder als David tegen
Goliath gestaan. We zijn een taaie soort, zo ook de Schager
Rood. Al is hij niet onkwetsbaar. Mijn vrouw had er een jong
boompje van op de volkstuin. Vorig jaar bracht hij vier schattige boomgaarden. Daar groeit de Schager Rood. De appel is zeer populair
tot ver buiten Schagen. Hij verkoopt goed op de markten van de
grote steden. Daarbij wordt wel de tussenhandel gepasseerd. Daarom
klaagde het Amsterdamse gilde van appelverkopers dat scheepsladin
gen fruit uit Schagen, maar ook van elders, buiten degildeleden om
verkocht wordt. Het Amsterdamse stadsbestuur geeft het gilde gelijk
en de vrije verkoop vanfruitwordt aan banden gelegd.' Dat was een
streep door de rekening van - citaat uit de Ordonnantiën van
het fruitverkoopers gilde der stadt Amsterdam - alle de genen die
gewoon sijn met hare frugten hier ter Stede te kommen van Woerden,
Amersfoort, Schagen ende andere omleggendeplaetsen.
Scheepsladingen
Heerlijk Schagen, het stamboek van onze geschiedenis, zegt:
'Tot in de zeventiende eeuw waren de Schager appels vermaard. Op
een kaart uit 1561 is achter het Slot de ruime boomgaard van de heer
te zien, goed genoeg voor een jaarlijkse pacht van f700, terwijl er ook gingen achter de huizen en boerderijen aan het Noord de laatste
Zeer vermaard
Het Weekblad van Den Helder en het Nieuwediep citeerde in
1851 oude beschrijvingen over Schagen als land van melk en
honing: ‘Men schreef van Schagen: “De landerijen zijn vlak en effen,
de specie is eene zeer vette klei en bruine aarde, te goed om bosschen
op te planten; en ten opzichte der vruchtbaarheid, zoo heeft de natuur
haren schoot in de algemeenheid der dingen, haren rijkdom, hier
overvloedig medegedeeld. Men vindt geen goud- of zilvermijnen, maar
kostelijke vruchten, dienstig tot het onderhoud des levens, tarwe, rogge,
haver, garst en boomen in overvloed; het geeft eene vette weide voor
koeijen en schapen, beste wol, uitmuntende kaas en boter welke eerste
vooral zelfs in den vreemde zeer gezocht is. Schoone vruchtdragende
boomgaarden, van alle soort, de Schager appelen of'Schager roodjes'
zijn zeer vermaard"; terwijl men als een voorbeeld van vruchtbaar
heid nog aanhaalt, dat een appelboom in 1645f 100 revenu aan den
eigenaar gaf.’
Dat de Rood werkelijk Schagen 's trots was halen we uit het
Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden van A.J. van
der Aa (1792-1857). Daarin lezen we over een vervanging van
de houten spits op de kerktoren aan de Markt. ‘In den jare 1617
begon men hier de sierlijke spits op te bouwen, welke in 1619 voltooid
werd De gehele toren is 43 el hoog en heeft drie omgangen, waar- appelen hebbende,
boven een peer en een gulden appel met sierlijk lofwerk geplaatst is'.
Markt te Winkel, 17 Oct.’99.
Aauvoer 3 bnlec nep f 1.70 af 1.75,
9 balen uien f 1.55, 25 zak blauwe
aardappelen f 0.45 a f 0.65, 15 zak
iiallumer gele f 0 50 af 0.60, 400C
elaboonen 0.12 a f 0.15 por 1000
158 manden vruchtenSchagerrood f 1.76
a f 1.80, rietperen f 1.70, zure reine
d’or f 1.40 a f 1,50, kleipercn f 1,o
1 1.15, smidjes f 0.80 a f 0.85, zoete
veen f 150 a I 1 90, tulpappeien f 1.4C
a f 1 80, IIolfandBche bellefleur f 1.76
a 1.90, rnggezoet 1 1.40, Brabaotschi
bellefleur f 1.80 a f 1.85, kandjj f I 75
zoete noblesse 11.25, blanke kozijn f 1.65.
bakkers» Geitjes f 1.— a f 1 40, sister-
eemein» f 1 50, gratioüs 1 1.10, zure
weel f 1.25, zure paternoster f 1.40 a
f 1.85, goudreinotte 1 1.95 a f2—,zoek
paternoster f 1.40 a f 1.50, huismans.
zoet f 50, blanke mandjes f 1,—.
5
Op de bekende kaart van Blaeu uit 1632 zien
we achter bijna elke boerderij een boomgaard.
Bericht van de markt te Winkel in de Schager
Courant van 19 oktober 1899. Volgens regel 7
werd de Schager Rood verhandeld voor
f 1,75 a f 1,80 per mand.
