Deel 3
De Hoogzij, de zuidkant van de Heerestraat en de hoge kant van de Loet vormen een langgerekt
dijklichaam, de wallekant die is ontstaan bij het uitgraven van de waterverbinding, de sloot
tussen de Loet en de Leets. Die hoge kant zet zich voort via de Molenstraat naar de Hoep. Dit dijkli-
chaam is oud, maar jonger dan de buurtschappen die in een vroeg stadium 'Schagen' vormden.
Op de plaats van het oude stadhuis, waar nu Markt 18 staat, zijn zogenaamde achtererfstructuren
aangetroffen uit het eind van de 12e eeuw, evenals drie waterputten. Halverwege deze zelfde eeuw
leverde Schagen al strijd met de graaf van Holland.
Schrijven over de huizen en de bewoning aan de zuidkant van
de Markt is de wens een puzzel te leggen waarvan sommige
stukjes zijn verdwenen. Andere lijken niet helemaal tot de
zelfde puzzel te behoren. Wat stond er in de gaten in de huidige
bebouwing? Stond er altijd al een slot op de plaats waar nu het
nieuw gebouwde slot staat? En wat was de Posthoorn voordat
het de Posthoorn was en wat was hotel-restaurant Igesz vroeger
en daarvoor? Kortom, vragen te over. Zijn er antwoorden te
vinden? Laten de gaten zich opvullen?
Eerst de gaten
Het ene gat, dat tussen de Posthoorn en het Oude Slot, is vanaf
ongeveer 1440/1450 altijd een gat geweest. Niet zomaar een
gat, het was een poort. Een beetje is dat nog te zien. Tussen het
Oude Slot en De Posthoorn is een hek geplaatst, dat overigens
altijd open staat. Daar stond ooit het poortgebouw waaron
derdoor je toegang kreeg tot de ophaalbrug, gaande over het
slotplein. En eenmaal over die brug liep je het kleine slotplein
van het kasteel op. Een gat kortom dat niet echt een gat was.
Het andere gat, het Helderse Gat, dat is een ander verhaal. Daar
stond een huis en in dat huis, jazeker daar 'woonde' een graaf,
ofliever tenslotte een gravin, een douairière. Ze heette Marie
Emilie D'Oultremont de Dumas, ze was de propriétaire, de ei
genares. Ze verkocht het huis op een veiling aan Jan Blaauboer,
een landman uit Sint Maarten. In 1923 werd het huis verkocht
aan de gemeente Schagen, in 1924 werd het gesloopt en veran
derde de bestemming van het perceel, het werd een... straat. We
kennen die straat nu als de straat die voor het cultuurhuis Markt
18 langs loopt. Maar een aantal generaties heeft die plek gekend
en kent die nog als het Helderse Gat.
Cees Kuyper vertelt ons in zijn artikel in de Kakelepost van 1
oktober 2007 waarom: De vierkante toren van de voorburcht die
naast café De Posthoorn stond, is later tot woonhuis verbouwd. Ook
dit gebouw is gesloopt om een doorgang tussen De Posthoorn en het
nieuwe gemeentehuis te maken. Deze doorgang werd in de volksmond
het 'Helderse gat'genoemd. De benaming had niets met de gemeente
Den Helder te maken. De opening is vernoemd naar een raadslid met
de naam Helder dat in de jaren '30 van de vorige eeuw nogal wat stof
deed opwaaien met zijn plan. Helder voorzag dat de landerijen en
boomgaarden ten zuidoosten van de Markt nodig zouden zijn om
toekomstige uitbreidingen mogelijk te maken.
Alleen de vierkante toren van de voorburcht waarover Kuyper
het heeft, die moeten we nog plaatsen. Daarvoor kunnen we
gebruik maken van een landmeter uit de 16e eeuw. Bij een
huwelijk van een van de telgen van de Van Beijerens was een af
spraak gemaakt betreffende de bruidsschat. Die afspraak is niet
Uitsnede uit de tekening van de 16e eeuwse landmeting, mogelijk van 1547.
De Zuidkant van de Markt
-hX
Kakelepost 04 17.indd 4
29-11-17 16-45