(1685-1763) voor de som van fl. 2450. In 1763 kwam het weer
op de markt, toen nog steeds als twee speeltuinen met twee
speelhuizen, voor het veel lagere bedrag van fl. 1288. Interes
sant is de vermelding van de schilderijen in het speelhuisje in
de kleine tuin, die apart waren over te nemen voor slechts fl.
30! (misschien wel allemaal van Leidse fijnschilders In 1784
was het geheel samengevoegd tot één speeltuin en speelhuis
'Land- en Singelsigt', voorheen twee tuinen. Koper was toen de
wijnkoper Pieter Akersloot voor het bedrag van fl. 1800. In 1802
bleek het goed onder meer te omvatten: 'een gaanderij, keuken
en tuinmanshuis enz.; met moestuin, broeikassen, slinger-
bosschen en goudviskom,daarnaast 'de broeibakken,
lessenaars, ramen, perzikbak, ramen rietmatten, het hek aan
het bosch, om de goudviskom, de tuinbanken, twee verguld
looden beelden en twee stenen vazen metpiedestallen'. In
1802 kwam het in bezit van de regentenfamilie Van Noort, maar
zes jaar later werd dit goedje al weer verkocht aan de Leidse
vroedschap Vincent Buzzi voor het nog steeds flinke bedrag van
fl. 2000! Maar toen had hij ook wat, want deze fraai gelegen tuin
had alles 'hetgeen tot een welgesitueerde tuin behoort'. Hier
kon hij mee komen bij zijn collega's en het bezit van zo'n mooie
speeltuin en speelhuis onderstreepte zijn deftige status.23
De cultuur van speeltuinen in Leiderdorp was dus heel omvang
rijk. Zover kwam het in Schagen niet. Daar bleefde tuincultuur
bescheiden van omvang. Ze kwam er later op en ze was aan het
einde van de 18e eeuw alweer verdwenen. Er was minder geld
voor dit soort zaken en de noodzaak om een speeltuin buiten te
hebben, was ongetwijfeld minder groot dan in een dichtbevolkte
en dicht bebouwde stad als Leiden met ca. 31.000 inwoners.
Maar de Schager regentenfamilies die zo'n speeltuin hebben
gehad, zullen er ongetwijfeld van hebben genoten. En misschien
werd er op een andere en lossere manier met elkaar omgegaan
dan in de stede Schagen. En wie weet werden er wel belangrijke
raadsbesluiten voorgekookt
Noten
De auteur Dr. Jochem Kroes (1951) was tot 2015
werkzaam bij het Centraal Bureau voor Genealogie
als eindredacteur van de reeks Nederland's
Patriciaat. Hij publiceerde eerder over sociaal-
historisch-genealogische onderwerpen, waaronder
De Gietersen in Friesland (Leeuwarden 1996), Chi
nese Armorial Porcelain for the Dutch Market (Zwolle
2007) en Nederland's Patriciaat 1972-2009 ('s-
Gravenhage 2016). In het voorjaarsnummer van De
Kakelepost 2017 verscheen een artikel van hem over
de bestuurselite van Schagen in de 18e eeuw.
1. H. Tromp, De Nederlandse Landschapsstijl in de Achttiende
Eeuw (Leiden 2012). 408 pp.; H. Rijken, De Leidse Lustwarande.
Geschiedenis van tuinkunst bij kastelen en buitenplaatsen rond
Leiden, 1600-1800 (Leiden 2005). 424 pp.; M. van den Broeke,
'Het pryeel van Zeeland'. Buitenplaatsen op Walcheren 1600
1820 (Hilversum 2016). 518 pp.
2. J. Kroes, 'De bestuurselite van Schagen in de lange achttiende
eeuw (1700-1810)' in De Kakelepost 32 (2017) nr. 1, pp. 16-23.
3. H.Th.M. Lambooy (red.), Heerlijk Schagen (Schagen/Amster-
dam 1996) p. 143; De Kakelepost (1 november 1996) pp. 7-20;
De Kakelepost (1 juli 2000) pp. 7-12.
4. Lambooy, Heerlijk Schagen, pp. 168, 170.
5. Website dezijpe.nl/.../inventarisatieboerderijen/...
6. K. Numan, Transcripties van regesten van de registers van
transporten en hypotheken te Schagen 1684-1810, in geneak-
nowhow.net/vanpapiernaardigitaal/nh/schagen/..., Actum
13-12-1682.
7. Numan, Transcripties, Actum 10-03-1637; zie ook fol 105, nr.
266 van de verponding van 1686, blz. 54 uitgetikte versie; K.C.
Numan, De veldnamen van Schagen (Schagen 2015) 107-108,
159, 311.
8. uijt de poort over de weg regt uijt te gaan en over sulcx be
oosten 't huijs tot aen de gemene vaart, met een aanlegh van
e en schuijt of praam aen de wal, voor soo lang en verre als tot
't opbrengen en afhalen van alderhande noodsaackelijche-
den en vrugten van nooden zal zijn (Numan, Transcripties,
Actum 14-08-1715).
9. groot in verpondinge elf sneessen thien roeden [2668 m2],
mede in de Hoep besuijden de wegh belent... 't Enckhuijserhoff
ten oosten, (Numan, Transcripties, Actum 22-07-1720).
10. een tuijn en tuijnhuijsje in de Oude Caagh voor de huijsen
van de Hoep genaamt 't EnkhuijserHof, groot 2 geersen,
(Numan, Transcripties, Actum 08-10-1760).
11Numan, Transcripties, Actum 29-01-1792; begraven Schagen 26
april 1796.
12. Numan, Transcripties, Actum 25-12-1662 en 13-12-1682.
13. van seecker boomgaertje gelegen aen het Hoflaentje groot
omtrent vier en een half snees, belentde erven van de huijsen
op de Loet ten noorden "t voornoemde Laentje ten oosten' (Numan,
Transcripties, Actum 25-12-1662).
14. Numan, Transcripties, Actum 13-12-1682.
15. een ackertje zaedlandt met een huijsje daerop, gelegen
besuijden de Loet, en beoosten 't Avendorper Laentje door de
overledene geapproprieert tot een thuijn, groot omtrent een
gars ses sneessen, dogh voort ten aensien der maet gestooten
met de voet (Numan, Transcripties, Actum 20-05-1730;
een nieuw aengeleijde en beplante thuijn, besuijden de Loet,
bewesten 't Hoflaentje, groot omtrent drie sneessen (Nu
man, Transcripties, Actum 26-06-1731).
16. Numan, Transcripties, Actum 14-10-1696.
1 7. Numan, Transcripties, Actum 20-04-1784, 04-02-1806 en 24-04
1810.
18. Numan, Transcripties, Actum 15-11-1806.
19. K.C. Numan, De veldnamen van Schagen (Schagen 2015),
p.169, kadaster E4.
20. Numan, Veldnamen van Schagen, pp. 312-313.
21Numan, Transcripties, Actum 14-10-1696.
22. W. Hillebrand, De Leidse Lustwarande: de locatiekeuze van
buitenplaatsen ten noorden en westen van Leiden in de peri
ode 1600-1850 (Leiden 2009, doctoraalscriptie) bijlage 9 en p.3;
Leiderdorp Transportregisters 1651-1811, Digitalisering: Lida van
den Heuvel, 715 pp. Bron: NL-LdnRAL, Leiderdorp, Gemeente I,
800, inv.nr. 1594-1620: de trefwoorden 'speeltuin' en 'speelhuis'
leverden respectievelijk 1937 en 1563 treffers op en het woord
'speelhuizen' nog eens 28!
23. Leiderdorp Transportregisters 1651-1811, datum: 09-02-1726,
folio: 1608-141,141A; datum: 29-01-1689, inv.nr.-folio: 1602-75A;
datum: 09-02-1726, folio: 1608-141,141A; datum: 03-12-1763, nr.-
folio: 1614-152; datum: 14-08-1784, inv.nr.-folio: 1616-181 (130A);
datum: 11-05-1802, inv.nr.-folio: 1617-295; datum: 06-11-1808,
inv.nr.-folio: 1620-30.
Jochem Kroes
17
Kakelepost_03_17.indd 17
12-10-17 10:15
