in de zeventiende en achttiende eeuw
Ti.OET
De Enkhuizer Hof
Een van de eerste buitenverblijven was de zgn. Enkhuizer Hof,
gelegen aan het einde van de Molenstraat aan de Hoep in de
Oude Kaag. De eerste vermelding van deze naam was in 1685,
maar waarschijnlijk was deze hof er al in 1637. Er was toen
sprake van 'acht snees erffgelegen t'eijnden de Molenstraet
selve erff bij hem Cornelis Gerritsz saliger geapproprieert
tot een tuijn ofte boomgaertDit bezit werd beheerd door
Hendricx Frericx Laakencoop uit Enkhuizen als administrateur
van voornoemde Cornelis Gerritsz zaliger. En daar zal dan de
naam Enkhuizer Hof vandaan zijn gekomen.7
In 1685 bestond de Enkhuizer Hof uit een huis, tuin en
boomgaard van 26 sneesen, dat is 6100 m2 of ruim 0,6 ha. De
prijs was toen 760 gulden, dat is 12,5 cent per m2. Later werd
de hof op twee geersen geschat, dat is 0,56 ha. In 1715 werd
de Enkhuizer Hofaangekocht door de bakker en regent Pieter
Klaasz Bras (ov. 1760) samen met zijn schoonmoeder, die toen
in de Molenstraat woonden. Het bestond toen uit een 'thuijn
met boomen beplant, met 't huijsje daarop'. Het nuttigheids
principe stond wel voorop, want er waren vooral vruchtbomen
op het landje. De vruchten konden via een schuit langs de vaart
afgevoerd worden.8
In 1720 werd ernaast nog een nieuwe tuin aangelegd van ruim
een kwart hectare en deze was 'jongh beplant met aelbessen en
andere vrugtbomen'. Deze tuin kostte het niet geringe bedrag
van fl. 525 gulden (20 cent per m2). Dat was een fors bedrag
voor zo'n klein stukje land. Ter vergelijking: een werkmansloon
was in die tijd zo'n fl. 300 per jaar!9
De Enkhuizer Hof bleef tot 1760 in het bezit van de fami
lie Bras, toen de oud-burgemeester en koekenbakker Klaas
Pietersz Bras (1713-1775) de tuin met tuinhuisje verkocht
aan Dirk Stuurman.10 De laatste keer dat de Enkhuizer Hof
werd genoemd was in 1792, toen nog steeds in bezit van Dirk
Stuurman die in 1796 op 56-jarige leeftijd overleed.11 Het lijkt
erop dat de Enkhuizer Hofvooral nuttige en minder recrea
tieve doeleinden diende en dat de hofbelangrijk was voor de
fruitvoorziening.
De tuinen aan het Hoflaantje en de
Engelsche Hof
Vooral het gebied langs het Hoflaantje was populair voor de
aanleg van een tuin met speelhuisje. Het zgn. Hoflaantje, ook
wel Avendorper laantje, leidde vanaf de Loet naar de buur
schap Avendorp (zie figuur Numan p. 312a). In de jaren 1660
werden er de eerste tuinen genoemd en twintig jaar later het
eerste speelhuisje.12 Daarna was er verschillende malen sprake
van tuinen met en zonder tuinhuisje aan het Hoflaantje, met
een omvang variërend van zo'n 350 m2 tot ruim 1850 m2. De
percelen waren er wat duurder in aanschaf dan bij de Enkhuizer
Hof: zo'n 38 tot 50 cent per m2 tegenover 12 tot 20 cent per m2
bij de Enkhuizer Hof.
De eerste vermelding van een tuin was in 1662, toen er een
boomgaard van ruim een are aan het Hoflaantje werd genoemd.
Deze lag direct achter de huizen op de Loet aan de westzijde
van het Laantje.13 Even later, in 1666, was er voor de eerste keer
sprake van een thuijn, die 550 gulden kostte.
Een aantal jaren later dook er het eerste speelhuisje op (1682).14
Daarna waren er verschillende tuinen met en zonder tuinhuisje
aan het Hoflaantje, variërend van 1,5 snees of348 m2 tot wel
acht sneesen of1856 m2.
Tot in het begin van de jaren 1730 werden er nieuwe tuinen
aangelegd.15 Zo werd er in 1730 een tuin aangelegd op een
akkertje zaadland van ruim vier are (4171 m2). Deze lag aan de
oostzijde van het Laantje. De tweede nieuwe tuin uit 1731 lag
aan de westzijde ervan en was ongeveer 700 m2 groot.15
Een tuincomplex met percelen van één snees en
vijftien roeden (406 m2)
Opmerkelijk was een complex aan het Laantje van tenminste
vijf tuintjes met alle percelen van precies dezelfde omvang,
namelijk één snees en vijftien roeden, dat is ruim 400 m2 per
perceel. Eén tuin was wat groter, namelijk drie sneesen en dat
is bijna 700 m2. Deze tuinpercelen doken in 1696 voor het
eerst op.16 De meeste tuinhuisjes werden er in de jaren tussen
1730 en 1740 genoemd. De Schagense tuincultuur was toen
13
Kakelepost_03_17.indd 13 {©}- 12-10-17 10:15
De Engelsche Hof aan het Hof- of Avendorper
Laantje lag direct achter de huizen van de
Loet, sectie E4, nummer 214 (Numan,
Veldnamen van Schagen, pp. 169, 312).