Houdt het nou nooit op?
zee door de noordwesterstorm (de gevaarlijkste windrichting
voor overstromingsgevaar) hoger en hoger opgestuwd. Op
enkele honderden meters begaven sommige dijken het op di
verse plekken. Anders dan in Zeeland waar het water sommige
boeren 'in de rug' trof (het kon van alle kanten komen), lag de
Oostpolder van Anna Paulowna aan de noordkant achter de
Amsteldijk en oostelijker - onder het eiland Wieringen - aan
de Oostdijk. Het maakte uiteindelijk niet uit, een groot deel
van de Anna Paulownapolder stroomde in de vroege ochtend
van 14 januari onder water. Behalve de storm lag de oorzaak bij
de dijken. Deze waren niet hoog genoeg gebleken en ze waren
qua structuur papperig geworden. Het natte weer van de laatste
maanden had het weerstandsvermogen verzwakt. Daarbij was
de binnenkant niet versterkt. Zoals gezegd had het heftige weer
het oorlogsnieuws eind december al voor een dag verdreven.
De spoordijk van het tramtraject Schagen - v. Ewijcksluis
(vanaf 1912 onderhield de HSM daar een lijndienst) lag nog
net boven water. Daarvan af zijn diverse foto's gemaakt, onder
meer door Niestadt. Verder zijn er de typerende overstro-
mingsverhalen. Mensen die een hok met kippen langs zagen
drijven, met een slimme kip op het dak. De twee kindertjes die
vermist waren; op zondagmiddag pas werden ze op een zolder
gevonden. Langsdrijvende koeien. Paarden die tevergeefs een
aforokkelende dijk probeerden op te klauteren.
Aanvankelijk was alleen de Oostpolder ondergelopen, het ge
deelte tussen het Ouwe Veer en Wieringerwaard dat direct aan
het water lag. Waar voor gevreesd werd, dat ook de Westpol
der onder zou lopen, geschiedde de volgende dag. Het aantal
overledenen blijft beperkt tot twee. Met zestien doden op het
overgestroomde Marken en een in de Buikslotermeer zal de
Zuiderzeeoverstroming van 1916 in totaal negentien slachtof
fers tellen. Kijkend naar het grote aantal gestorven dieren (ruim
duizend koeien) en naar de grote materiële schade, viel het
mensenleed mee, is de algemene conclusie.
Na een maand van leegpompen en herstel stormt het in de
gure winter van 1915-1916 op woensdag 16 februari opnieuw,
de gehele dag, en op de nacht die er op volgt vindt er opnieuw
een overstroming plaats. Nu is ook de Westpolder volledig aan
de beurt, het dichter bevolkte Breezand ziet het water over de
Kromme Tocht heen komen. De ijlings opgeworpen nooddijk
bij de Zandvaart begeeft het. Veel sneller dan in januari komt
het water nader. De eerste bollenboeren in het noordelijke
zandgebied, ten westen van het Oude Veer, lijden forse schade.
Twee vrouwen overlijden.
Mede doordat Nederland in oorlogstijd veel dienstplichtigen
had opgeroepen, arriveerden er op zaterdag al 800 soldaten
in het getroffen gebied. Om hulp te verlenen, gecoördineerd
vanuit Hotel Veerburg, maar ook om de begaanbare wegen
en dijkjes te versterken en te verhogen. Alsook het treintraject
Schagen-Den Helder. De verhoogde spoordijken hebben een
belangrijke rol vervuld in de laaggelegen Noordkop. Ramptoe
risten vanuit Amsterdam en Alkmaar kregen in Schagen 'Allen
Activiteiten rond de herdenking van de
watersnood
In het museum Oud Anna Paulowna zijn foto's van
de ramp het hele jaar door te bekijken. Het museum
is elke dinsdag en elke eerste zondag van de maand
open van 14.00 uur tot 17.00 uur. In de zomer kunt
u elke zondag terecht gedurende bovengenoemde
openingstijden. Het adres is Zandvaart 5, Breezand.
Van 9 april tot 12 juni 2016 exposeren in de Pol-
dertuin aan de Molenvaart leerlingen van de lagere
scholen in Breezand, Anna Paulowna en Wieringer-
waard tekeningen en collages geïnspireerd door de
watersnoodramp.
uitstappen!' te horen. De treinen reden met horten en stoten
nog wel verder, maar alleen voor bewoners en bevoorrading.
Daarbij werd de oude postboot naar Oudesluis in ere hersteld.
Goedbeschouwd is de watersnoodramp van 1916 ingeklemd
tussen die van 1825 en 1953. Zoals bekend is Anna Paulowna in
1846 drooggelegd. Natuurlijk was er hier en daar wel eens dijk-
schade opgelopen, maar heel zwaar getest waren de Polderse
dijken nog nimmer. Overstromingen waren verhalen uit vorige
eeuwen, zoals de talloze wielen in de Westfriesedijk ons herin
neren aan allerlei dijkdoorbraken rond Schagen. Zo is Burghorn
als een van de oudste poldertjes van Nederland diverse malen
ondergestroomd. De terpen en dijkjes in deze omgeving zijn
een antwoord op deze natuurlijke vijand.
Al in 1886 werd de Zuiderzeevereeniging opgericht, met
als doel de Zuiderzee af te sluiten. Pas in 1918 ontstond de
Zuiderzeewet en werd het ontwerp van Ir. Lely goedgekeurd. In
1926 was de Zuiderzee afgesloten en vanaf 1932 was het stuk
tussen Noord-Holland en Friesland gereed voor verkeer. De
1916-storm(en) hebben geholpen met de besluitvorming en
totstandkoming van de Zuiderzeewerken. De Kop van Noord
Holland is er bereikbaarder en veiliger door geworden.
Bronnen
M.L. Wissekerke en J.T. Bremer, Watersnoodramp
van 1916 in Anna Paulowna, 1988, Schoorl
J.T. Bremer, Rondom het Oude Veer, 1978, Schoorl
J. v.d. Vaart en J.T. Bremer, De polder in plaat, 2001,
Schoorl
K.N.M.I.
Kaartje uit Het Nieuws van de Dag voor Neder-
landsch-Indië 08-03-1916, Delpher
Ton Smakman
15
