Adriaen van Cronenburg
DEKLES .RINKEL
Groeten uit Schagen.
Leonard Roggeveen met zijn ouders voor de slagerij.
Na de kweekschool werkte hij als onderwijzer in het West-
land, Leiden en Den Haag.
In zijn vrije tijd schreef hij kinder- en jeugdboeken en
toneelstukken. Hij was redacteur van jeugdtijdschriften en
maakte radioprogramma's voor de jeugd.
Hij overleed in den Haag op 22 juni 1959.
In de Kakelepost hebben verschillende artikelen gestaan over zijn
leven en werk.
Ruud van de Pol, Leonard Roggeveen, 22e jrg. 2009 nr.3 p.14.
Marinus Schroevers, Nog heel even: Leonard Roggeveen, 24e jrg.
2009 nr. 4, p.18
Ruud van de Pol, Tentoonstelling Leonard Roggeveen, 25e jrg.
2010 nr. 2 p.18
(ca. 1525 - ca. 1604) Secretaris en portretschilder
In het eerste kwart van de zestiende eeuw woonden er
twee broers Van Cronenburg in Schagen. Gerrit Hen
driks en Claas Hendriks van Cronenburg. Hun vader was
Hendrik Hendriksz van Cronenburg. Vader Hendrik was
beleend met het slot en de heerlijkheid Loenen. Hij moest
in 1446 wegens schulden zijn bezit verkopen zodat zijn
zoons genoodzaakt waren om met werken de kost te
verdienen. Waarom zij naar Schagen zijn gekomen en wat
zij daar gedaan hebben is niet duidelijk. In het bestuur
hebben ze geen rol van belang gespeeld want zij zijn niet
vermeld als schepen of burgemeester.
Gerrit van Cronenburg was getrouwd met Aaf van Tey-
lingenen. Uit dit huwelijk is omstreeks 1520 een zoon
geboren, Jacob Gerritsz van Cronenburg. Claas van
Cronenburg trouwde met een nog onbekende vrouw
die omstreeks 1525 de moeder werd van Adriaen van
Cronenburg. Jacob en Adriaen waren dus neven. Jacob
studeerde in Leuven en werd geneesheer, Adriaen had
veel aanleg tot de teken- en schilderkunst en kreeg een
opleiding als kunstschilder, vermoedelijk in Haarlem of
Amsterdam. Misschien was het wel bij Jan Mostaert die in
het eerste kwart van de zestiende eeuw de belangrijkste
schilder in Haarlem was en daar ook leerlingen had. Beide
neven vertrokken naar Friesland. Jacob vestigde zich in
Pietersbierum (gemeente Franekeradeel) en bereikte een
redelijke welstand.
Adriaen krijgt wat opdrachten voor schilderijen maar ken
nelijk niet genoeg om een gezin van te onderhouden. Hij
gaat in 1553 studeren in Leuven en trouwt na zijn terug
komst in Friesland met Anna Lucasdr. Een dochter van de
locaal bekende beeldsnijder en hardhouwer (steenhouwer)
Lucas Gerbrandtsz. Omstreeks 1565 wordt hij benoemd
tot secretaris in Tietjerksteradeel. Het gezin vestigt zich in
Bergum waar Anna drie kinderen krijgt: Nicolaes, Maycke
en Lucas. Naast zijn vaste baan als secretaris schildert hij
portretten en is werkzaam als landmeter en kaarttekenaar.
De politieke en godsdienstige verhoudingen veranderden.
Als Spaansgezind en katholiek bestuursambtenaar zag hij
al vroeg dat de in 1580 afgekondigde maatregelen tegen
de katholieken voor hem zeer nadelig zouden uitwerken
en hij besloot te vertrekken naar Groningen, waar het
veiliger voor hem was. In 1592 is hij weer terug in Bedum.
Daar had men niet op hem zitten wachten en de positie
van secretaris was inmiddels in andere handen overge
gaan. Hij moest het dus hebben van zijn portretten van
vooraanstaande Friezen en van zijn landmeterswerkzaam
heden. Na 1600 liet zijn gezondheid te wensen over, hij
is omstreeks 1604 overleden. Enkele van zijn schilderijen
zijn in particulier bezit, de meeste zijn bezit van het Fries
museum in Leeuwarden maar ook in het buitenland is zijn
werk te vinden. Het Prado in Madrid bezit een aantal wer
ken en in het National Museum Wales in Cardiff hangt een
portret van Katheryn of Berin, een invloedrijke vrouw, ook
wel genoemd 'de moeder van Wales', dat in 1568 door
Van Cronenburg in Antwerpen is geschilderd.
De meeste schilderijen van Adriaen Cronenburg zijn niet
gesigneerd wat in zijn tijd niet ongebruikelijk was. De
36
