Ook al wordt er allang geen recht meer gesproken
door het stadsbestuur, nog steeds hangt Vrouwe
Justitia trots onder haar baldakijn aan de zijmuur van
Markt 18, het vroegere gemeentehuis.
Ze is meeverhuisd toen het oude gemeentehuis, dat
op die plek stond, werd afgebroken om plaats te ma
ken voor een nieuw, modern gemeentehuis.
Hoe lang het beeld de pui van dit oude gemeenthuis
heeft gesierd weten we niet.
Het eerste raadhuis - bekend als 't rechthuijs - van Schagen
stond aan de rand van het kerkhof. Hier zetelden de stadsse
cretaris en de bode; hier werden de privilegiën en paperassen
bewaard. Een piepklein raadhuisje dus, zoals er bij voorbeeld
nog eentje staat in Schoorl. Het stadsbestuur vergaderde
traditiegetrouw op het koor van de kerk, maar er werd - zoals
de aanduiding al aangeeft - wel recht gesproken. Dat moest ook
wel, want het bewaard gebleven Handvest van 6 augustus 1427
bepaalde dat er recht gedaan moest worden op 'tien roeden
na den kerkhovebinnen een straal van ongeveer 37 meter
dus. Het 'rechthuijs' voldeed aan deze eis. Trouwens, andere, ge
schikte gebouwen waren er nauwelijks: in de kerk mocht geen
recht gesproken worden, een kroeg kwam niet in aanmerking en
het kasteel vertegenwoordigde een andere macht.
De enige afoeelding die we van dit oude 'rechthuijs' hebben is
van de hand van Andries Schoenmaker, een schatrijke acht-
tiende-eeuwse Amsterdamse lakenkoopman die topografische
tekeningen en bijbehorende informatie verzamelde. Hij tekende
zelfook, maar nam op zijn zomerse reizen ook vaak beroepste
kenaars als Cornelis Pronk en Adriaen de Haen mee. Schoen
maker bezocht in dat verband in 1725, 1726 en 1727 Schagen
en omgeving en verbleef dan in de herberg De Moriaen - aan
de noorzijde van de markt -, waar hij, volgens zijn eigen aan
tekeningen, 'goed gemack' had gevonden. De tekening van 't
Rechthuijs te Schagen is uit 1726. De afoeelding hiervan vindt
men elders in dit nummer.
Van der Aa veronderstelt in zijn Aardrijkskundig Woordenboek
(1845) dat het wapen van Schagen en het beeld van Vrouwe
Justitia de gevel van het Rechthuijs hebben gesierd.
We mogen echter rustig aannemen dat dat niet het geval is
geweest.
Als dat wel het geval was geweest, had Schoenmaker, met zijn
gevoel voor detaillering, het namelijk zeker getekend, of laten
tekenen. Zij verzameling zit vol met afoeeldingen van dergelijke
ornamenten.
De vroege stad Schagen had het kennelijk niet breed.
Het Rechthuijs raakte in een zeer bouwvallige staat, het was
Het wapen van Schagen
Het gemeentehuis met de trapgevel
Vrouwe Justitia onder een baldakijn
Vrouwe
Justitia
't Rechthuijs
Logement de Roos
28
