van en voor Schagen
In het Regionaal Archief Alkmaar bevindt zich
in het Oud Archief Schagen onder inventaris
nummers 51-54 een pakket stukken, dat door de
archivaris als volgt is omschreven:
Stukken betreffende processen voor de Hoge Raad
tussen Schagen en de Heer over de boonloting, als
mede betreffende andere geschillen hierover. 1611 -
1777.1 pak 3 charters.
Het gaat om vele tientallen bladzijden met brieven (vaak
inclusief de originele enveloppen!) en processtukken. In bijna
alle stukken wordt verwezen naar de privileges aan de inwoners
van Schagen verleend door de eerste Heer van Schagen op 6
augustus 1427, 1 maand en 8 dagen na zijn intrede als Heer van
Schagen op 29 juni 1427.
Kwesties
Over de uitleg van die privileges is van alles te doen en er wordt
veelvuldig gestruikeld over de uitleg die de andere partij eraan
geeft.
Het is niet de bedoeling de lezer te vermoeien met een trans
criptie van alle stukken. Het gaat er in het onderstaande om een
voorbeeld te geven van dat waarmee men zich bezighield tot op
bijna de laatste dag dat die privileges geldig waren. Die laatste
dag was de dag waarop de Nationale Vergadering - die voor
het eerst bijeenkwam op 1 januari 1796 - in Den Haag de wet
verzette en Nederland overging naar andere tijden.
De spelers en de inzet
De Heer van Schagen, de schout, de vroedschap, de schepenen,
de burgemeesters en de advocaat zijn degenen die hun rol
spelen in dit machtsschaakspel. De inzet wordt gevormd door
de vroedschap, de benoemingen, het geloof, de privileges en de
handvesten.
Wie heeft over wie wat te zeggen? Dat is waarom het gaat, tus
sen 1427 en 1795. Over die lange periode strekt zich dit gevecht
uit. Soms heerst er jarenlang vrede, soms laait de strijd in alle
hevigheid op en vliegen de stukken over het bord, dat wil zeg
gen vliegen de brieven heen en weer tussen Schagen, Alkmaar
en Den Haag, ook elkaar kruisend en elkaar dwars zittend.
De privileges, het handvest
Op 6 augustus 1427 ontvangt het Schager stadsbestuur van
zijn nieuwe, pas gearriveerde Heer een handvest, waarin hij het
stadsrecht in 82 artikelen onder woorden brengt. De artikelen
die in dit stadsrecht staan, zijn ontleend aan het stadsrecht van
Medemblik en dat van Schellingwoude. Het maakt ze er niet
minder geldig om. Wat staat daarin waarover latere generaties zo
kunnen bakkeleien, zo van mening kunnen verschillen en toch
De privileges
Willem de Bastaard.
18
