Driemaal is stadsrecht Geen kleinigheid, want het kwam nog eens extra boven op de al bestaande belastingen. Het werd er echter in Schagen en directe omgeving allemaal niet duidelijker op. Op 29 juni 1427 gafPhilips aan zijn oom, Willem, de bastaard van Holland, natuurlijke zoon van hertog Albrecht van Beieren, vanwege zijn trouw en verdienste, dus als beloning, de heerlijkheid van Schagen en de Schagercogge in leen. En de eerste heer van Schagen gafde stad vrijwel direct, op 6 augustus 1427 nieuwe, zeer uitgebreid beschreven stadsrechten. Maar dat ging uiteraard niet allemaal zonder slag ofstoot. Het leverde een stevig conflict op met Philips van Bourgondië. Want volgens de heersende regels mocht alleen hij, als graaf van Holland, de landsheer, stadsrechten uitgeven. Heer Willem was daartoe niet bevoegd; hij had het gebied immers slechts in leen. Krachtens een Sententie van de Grote Raad - het hoogste rechtscollege in Holland - van 12 april 1436 moest Schagen alle stadsrechten inleveren, dus ook die van heer Willem. Terug bij af Drie maal stadsrechten ontvangen - en niets meer over. De soep werd echter kennelijk niet zo heet gegeten als ze werd opgediend. Het getij keerde wonderlijk snel: op 13 mei 1436 besliste diezelfde Grote Raad: 'De zaak zal blijven staan in goede vrede'. Een pas op de plaats. Kort daarna, op 24 juli 1436 herriep Philips van Bourgondië zijn intrekking van de stadsrechten en machtigde hij heer Willem van Schagen 'dadinge' te treffen met de inwoners van de stad. Het stadsbestuur Ook voor de invoering van het ste- derecht kende men al een vorm van dorpsraad. Het stadsbestuur van Schagen bestond na de invoering van het stadsrecht uit 7 schepenen, 2 raden lees: burgemeesters) en een schout die benoemd werd door de landsheer. Besturen was in de middeleeuwen alleen weg gelegd voor mensen met bezit. Wie niets ofweinig bezat, het hoofd met veel moeite boven water kon houden, had in welk bestuur dan ook geen inbreng. En vrouwen deden al helemaal niet mee. Dat was met het nieuwbakken stadsbestuur dat er na de stads rechtverlening moest komen niet anders. inden eersten sullen wij uut vijftich die rijcste knapen van Schagen kiesen ofdoen kiesen alle jairs zeven scepenen ende twee raden... In het stads recht van 1427 wordt deze groep heel nauwkeurig omschreven: 'die sullen ghegoet wesen tot hondert nobelen, van eygheliken ghoeden of daarboven'. Men moest dus zeer welgesteld zijn om aan deze bestuursverkiezing mee te mogen doen. Op Nieuwjaarsdag kwam men op het koor van de kerk samen om het nieuwe stadsbestuur te kiezen. Deze belangrijke verkie zingen werden op het koor van de kerk gehouden omdat het raadhuisje, het 'rechthuijs', daarvoor veel te klein was. Dat stadsbestuur deed dus - anders dan nu - maar 1 jaar dienst; dat gold voor de schepenen, dat gold ook voor de raden (lees: burgemeesters). Dat was niet onbelangrijk want een functie in het stadsbestuur nam veel tijd - de burgemeesters vormden een soort 'dagelijks bestuur' en hadden er een dagtaak aan - en anders dan nu vervulde men deze functies volledig pro deo. Functies in het stadsbestuur kostten alleen maar geld, maar leverden wel aanzien op; het is daarom niet verwonderlijk dat men voortdurend dezelfde namen en families in deze functies tegenkomt. Ook in Schagen. Die verkiezing op Nieuwjaarsdag ging als volgt: Schagen telde in de eerste helft van de 15e eeuw zeven wijken: Hemkewerf Wijbedewerf Loet, Nes, Dorpen, Grotewal en Lutjewal; geen Markt, geen Hoogzijde, geen Laagzijde of Hoep. De meest gegoede bewoners uit deze wijken kwamen op Nieuwjaarsdag op het koor van de kerk op de Markt bij elkaar en kozen via de boonloting hun vertegenwoordiger. Deze kies mannen stelden een lijst op van veertien kandidaat-schepenen, uit elke wijk twee. De schout koos vervolgens - al dan niet in overleg met de heer - de zeven nieuwe schepenen en nam hen de eed af. De zeven kiesmannen stelden een voordracht op van vier Deze derde stadsrechten, van 6 augustus 1427, de meest uitgebreide, verstrekt door de eerste heer van Schagen, zijn in gebruik geweest tot de opheffing van alle stadsrechten in de Franse tijd. Philips van Bourgondië 15

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Kakelepost - Schagen | 2015 | | pagina 15