zou dan mogelijk in de 13e eeuw zijn vervangen door een stenen
woontoren, een stinze.
Stel dat voor die tijd de zeven buurten van Schagen bewoond
werden. Dat zijn de buurten waaruit 'die van Scagen' kwamen
die als Friezen oorlog voerden met de graven van Holland in de
12e eeuw Een ofmeer van die buurten zouden in vlammen zijn
opgegaan, toen Haarlemmers, een aantal jonge ridders, in de
St. Vincentsnacht van 1168 naar Schagen kwamen en huizen in
brand staken en plunderden. Niet alle buurten zullen slachtoffer
geworden zijn tijdens die acties. Schagen immers herstelde in de
loop van een paar jaar van deze 'wonden'.
Het is niet onmogelijk dat binnen deze kleine gemeenschappen
juist door deze aanvallen het verlangen ontstond een verdedig
bare versterking te hebben.
Toen die verdedigbare versterking werd gemaakt, moest er ook
een gracht omheen aangelegd worden. Dat was de latere vijver bij
het Kasteel. En wie weet is de gracht doorgetrokken en ontstond
de Hoogzij. Ofwas de Hoogzij er al en heeft men er gebruik van
gemaakt om ook de gracht om het kasteel aan te leggen?
Het oude voetpad naar de dijk is nu
opgenomen in een wandeltroute.
10e eeuw Het klooster van
Egmond krijgt land geschonken
aan het eind van de 10e eeuw,
een deel van dat land ligt in de
buurt van Schagen, het heet
'scagon' - bij de bosjes - of villa
Scagha. Valkkoog is het centrum
van dit gebied.
Duidelijk is dat 'bij de bosjes'
voor de toenmalige bewoners
van ons land hier in het noorden
een herkenningspunt was. Er
woonden en werkten al ontgin
nend niet alleen mensen in het
gebied van de abdij, die bij de
schenking mee geschonken
werden als lijfeigenen van graaf
Diederik II aan het klooster. Er
werden in naam van de graaf
nog meer gebieden ontgonnen,
door mensen die aan de graaf
behoorden. Die graaf en zijn
opvolgers hadden het echter an
derhalve eeuw druk met andere
zaken. De boeren in het noorden
werden zelfstandiger, ze moes
ten wel. Het werden vrije boeren
die deel namen aan de Friese
geldeconomie. Ze verkochten
hun producten, ze kochten an
dere producten in. En de lijfeige-
nen van het klooster zagen dat
en waren natuurlijk jaloers,
maar ze hadden geen keus. Ze
hadden geen andere keus dan in
volledige afhankelijkheid te doen
wat ze moesten doen, maar ook
niet meer dan dat.
12e eeuw In de loop van de
12e eeuw nemen Schagena-
ren deel aan de 'veldslagen',
de oorlogjes tegen de graaf
en krijgen af en toe ook met
de harde hand van de graaf
te maken. In die eeuw (1170
en 1196) zorgen stormen voor
veranderingen in het landschap
en brengen grote schade toe
aan aangelegde dammen en
dijkjes. Het zeewater krijgt de
kans door geulen in het veen en
gaten in de strandvlakten diep in
het land door te dringen en daar
waterlopen dieper en breder uit
te schuren.
Het water reikte mogelijk tot aan
de kerk van Schagen. Daarna
zullen de inwoners de mooie
rechte Oudedijk hebben ge
bouwd en daarmee ook de pol
der Zandvenne hebben ingedijkt
en een sluis hebben aangelegd
aan het eind van de Trintgast die
langs de Hale liep. De Menis-
weg, de westelijke gemene (voor
algemeen gebruik bestemde)
weg is aangelegd langs de zuid
kant van de Zandvenne.
In deze tijd zal ook de verbinding
tussen de Loet en de Leets zijn
gegraven, waarmee de eerste
stap op weg naar het huidige
centrum van Schagen werd
gezet.
Mogelijk is in deze periode ook
het eerste versterkte en verde
digbare huis in Schagen ge
bouwd, dicht in de buurt van de
kapel of de kerk, van alle kanten
zo goed mogelijk bereikbaar.
13e eeuw Opnieuw zijn
er zware overstromingen en
dijkdoorbraken in 1248. Voor
zover de Schager Wiel er nog
niet was, is hij nu ontstaan of
groter geworden. De Oudedijk
is eromheen gelegd. De eerste
tufstenen kerk van Schagen
wordt gebouwd. Dat is mogelijk
al die kerk waarvan de galmga
ten in 1421 de rooilijn zouden
aangeven voor de grens tussen
de Heerlijkheden Petten en Cal-
lantsoog.
In Schagen is begonnen met
de aanleg van de Nieuwstraat
tussen de Kerkebuurt en de
Rapenburg.
14e eeuw De West-Friese
Omringdijk wordt voor het eerst
opgemeten in 1320. En dat be
tekent dat inmiddels het gebied
ten noorden/noordwesten van
Schagen ontgonnen is en de La-
gedijker Kaag en de Nessen zijn
ontstaan. Er volgt een doorbraak
bij de Keins, waardoor het land
ten oosten en zuidoosten van
Schagen onder zeewater komt
te staan.
15e eeuw Verkrijging van
stadsrechten, komst van de
Heer van Schagen, uitbouw
van het centrum, bouw van het
klooster. Aanvang bouw van
huizen aan de Laagzij en de
Molenstraat.
Schagen krijgt de vorm die be
kend is van 16e en 17e eeuwse
vogelvluchtplattegronden.
12
Karel Numan
