Schagen en de
-Tiioss/y
rjsoswi
Je hoeft alleen maar de kaart van
Beeldsnijder (uit 1575) te bekijken
om te zien hoe moeilijk toegankelijk
en hoe ver van de centra van de macht
West-Friesland was gelegen. Boven
dien, de mensen hadden het slecht in de
zestiende en zeventiende eeuw: over
stromingen, misoogsten, veepest en een
bodem die geen grootschalige agrarische
activiteiten toestond. Net genoeg om het
hoofd boven water te houden, als alles
meezat - en dat deed het tijdens de
Tachtigjarige Oorlog helaas niet altijd.
Weg met de dogma's
West-Friesland had een kwalijke reputatie bij de kerkelijke
autoriteiten van die tijd. Het gebied lag tamelijk onbereikbaar.
Een groot deel van de plattelandsbevolking verdiende - nood
gedwongen - een inkomen in de scheepvaart die vooral gericht
was op de oosterse zeehavens, zoals Emden, Hamburg, Lubeck,
Danzig. En uitgerekend daar kwamen de evangelisch geïnspi
reerde denkbeelden - en dus voor die tijd 'ketterse' denkbeel
den - vandaan.
Oh ja, men was zeker wel gevoelig voor nieuwe ideeën. Maar
dat had aanvankelijk weinig van doen met het 'lutherse ofhet
'lutheranisme'. Wat de nieuwgezinden dan wel geloofden? Ze
waren vooral tegen allerlei katholieke dogma's, en het meest nog
tegen het stoffelijke in het kerkelijk leven en de liturgie. De ge
wijde hostie was voor hen 'Broodgod' en 'Jan Meel'. Ze wilden
een meer naar binnen gekeerde Kerk, een meer Bijbels gerichte
kerk. En voor alles: Ze wilden binnen die Kerk blijven en deze
van binnen uit veranderen.
Dopers
Rond 1530 veranderde de godsdienstige situatie hier drastisch
met de opkomst van de doperse beweging. De dopers stelden
zich heel nadrukkelijk buiten de bestaande kerk. Zij hingen
de volwassenendoop aan en waren er stellig van overtuigd dat
het einde der tijden zeer nabij was. De meeste dopers in West
Friesland waren eenvoudige lieden: ambachtslieden, dagloners,
vissers en zeelui. Juist daardoor zagen de lokale bestuurders
aanvankelijk dan ook weinig gevaar in deze groep. Ze waren
Detail van de Kaart van Beeldsnijder.
Tachtigjarige oorlog
13
