ftjtya-j -4
1 Vtcfcr
e«jj«
0/4
De eerste houten brug heeft
samen met de houten sluis
bestaan van 1587 tot 1631
De brug
Hinder
Tot slot
Tolke 1947, gezicht op de Schagervaart
(Tolkervaart) richting Schagen.
W- boegen.
pKUxm. eiL. -
t«x(cfL ^c^ljc
euL &tfcfL
$-(£><£> êa/cRe*. -
•""O-tule, BalcJxa <^- fa IrÉot^q——^Z'
fa
Tarieven voor het schutten, maart 1604.
naar de Witsmeer te gaan en vervolgens verder te varen richting
Alkmaar.
Een andere optie was te varen via de Niedorper-Verlaat, maar
dat betekende ook een flinke omweg
Bij de versnelde bouw van de Tolkersluis had het bestuur van
de Stad Alkmaar een vinger in de pap, omdat de Alkmaarse
bestuurderen er belang bij hadden dat markthandelaren van
genoemde plaatsen hun producten in Alkmaar afleverden en
deze niet naar concurrent Hoorn brachten.
De eenvoudige geheel van hout opgetrokken sluis kreeg tussen
de deuren maar liefst een lengte van 12 meter en breedte van
3,50 meter. De brug werd eveneens geheel van hout gemaakt.
Bouwtechnisch tekenaar/archeoloog J.L. Lutjeharms tekende
tijdens zijn werkzaamheden in 1947 in Tolke een plattegrond
van de sluis zoals hij deze aantrof in de bodem.
De eerste houten brug heeft samen met de houten sluis bestaan
van 1587 tot 1631. Het droogmaken van de Witsmeer (de
Schagerwaard maakte de sluis overbodig De sluisdeuren
werden verwijderd en aansluitend in het verlengde van de
Schagervaart werd een nieuwe vaart (door de Schagerwaard)
gegraven die uitkwam op de ringsloot ten zuiden van de buurt
schap Blokhuizen.
Tussen de ringsloot en de nieuwe vaart kwam een gemetselde
stenen sluis (1632). Daarmee verhuisde ook de tolplek naar de
sluis aan de ringsloot.
Gelijktijdig werd in Tolke een stenen onderbouw gemetseld
voor een nieuwe houten brug.
De deels ontlede houten sluis liet men verder voor wat hij was.
In de archieven zijn tot in de 19e eeuw klachten van schippers
te vinden waarin zij aangeven hinder te hebben van losrakende
balken op de bodem van de in onbruik geraakte sluis, die de
onderzijde van het vaartuig beschadigen. Ook de achterge
bleven onderbalken (en damhout) van de verwijderde deuren
bleven een obstakel tot dat deze er door passerende schepen
uitgesleten waren.
Tussen 1632 en 1946 was Tolke niet meer dan een vernauwing
met vaste brug in de doorlopende brede vaart van Schagen naar
de ringsloot
Uiteindelijk werd het geheel in 1947 uitgegraven, waarna Tolke
een brug van gewapend beton kreeg met ijzeren reling.
Dertien jaar later werd de vaart in de Schagerwaard gedempt en
waren de langsvarende schuiten voorgoed verdwenen.
Om enkele insteekhaventjes achter een viertal woningen te
bereiken bleef de laatste brug intact en die is daardoor ook nu
nog aanwezig. Alleen de insteekhaventjes zijn geleidelijk aan
gedempt.
Bronnen:
NA Parijs, kaart Witsmeer midden 16e eeuw
(Busken Huet nr.14)
NA Den Haag, voorm. Gemeente archief
Schagen (perkament nr. 41),
RAA 63.1.1.001-5-326 80.2.040
NHA 642-2.3.7-1439 639-2.2.4.3-721
(Provinciale Waterstaat)
NHA coll. aanw. 1075 1412 (A. Westphalen)
Archief J.L Lutjeharms
8
-J. Lunsen
