Uit de collectie van Boerderij- en Rijtuigmuseum Vreeburg
Wegen
met een
unster
Op de markt in Schagen werd en wordt vee verhandeld, soms
per gewicht. Om een lam, kalf of schaap te wegen, werd een
nogal primitiefweegtoestel gebruikt: een veeunster. Een lastige
naam als je die voor het eerst ziet, maar als je weet dat een un
ster een weegtoestel is, dan kom je er wel uit (misschien moet je
het woord wel schrijven met een streepje tussen vee en unster,
of als veeünster, maar dat staat voor geen meter).
Unsters zijn er in soorten en maten: verloskundigen gebruiken
nog steeds een veerunster (veer-unster), waarmee ze baby's
kunnen wegen, schoon aan de haak, maar natuurlijk wel in een
doek. Een veerunster is een buisvormig apparaat waarin een
lange spiraalveer zit, met aan het uiteinde een haakje. Ergens
op de veer zit een wijzertje dat langs een schaalverdeling kan
glijden. Veerunsters met een slappe veer zijn geschikt om lichte
dingen te wegen.
De vee-unster is geschikt voor het wegen van 20-150 kg en
van 1-16 kg. Op de foto zien we de maatverdeling van 20-150
kg. Als je een dier is die gewichtsklasse wilt wegen, hang je de
unster aan zijn grote oog ergens stevig op en het beest (in een
band of zak) aan de grote haak. Bij lichtere dieren gebruik je
het kleine oog en de kleine haak. De maatverdeling van 1-16 kg
staat op de andere kant van deze unster. Bij het wegen buigt het
cirkelvormige deel iets uit, waardoor het wijzertje omhoog gaat
(op de foto staat het wijzertje op 45 kg, wat natuurlijk niet klopt,
want er hangt niets aan!).
Erg nauwkeurig is deze unster niet. Bij levende dieren kijk je
blijkbaar niet op een onsje. Wel als ze geslacht zijn. "Mag het een
onsje meer zijn", hoor je meestal bij de slagerij. Daar hebben ze
heel andere weegschalen.
6
Bert Siezen
