Bronnen
In de Middeleeuwen mogen vrouwen
niet zelfstandig hun belangen in het
openbaar behartigen
De derde orde van Sint Franciscus
Het Sint Catharina-convent te Schagen
OTTOSTtU-Mi m
Hildo van Engen - De derde orde van
Sint-Franciscus in het middeleeuwse bis
dom Utrecht - Hilversum - 2006.
De derde orde op orde - themanummer
Trajecta, 14e jrg., nr. 2, 2005.
Dalm. van Heel - De Tertiarissen van het
Utrechts Kapittel - Utrecht - 1939.
van de bagijnen, die zowel binnen de officiële Kerk als binnen
de stadsbesturen te vinden zijn. Zij realiseren zich ook dat die
dreiging zich vooral richt op de vrouwengemeenschappen.
Rond het paasfeest van 1399 komt een aantal vooraanstaande
moderne devoten uit Holland, West-Friesland en het Sticht
Utrecht bijeen in Amersfoort. Ze zijn allemaal als biechtvader of
adviseur betrokken bij de bagijnenbeweging. Dankzij een klein
zeventiende-eeuws kroniekje van het Agnesconvent in Amers
foort weten we meer over deze - achterafbezien - belangrijke
bijeenkomst:
"...ende hebben goet gevonden dat dese voornoemde fratres
binnen Amersfoort souden aennemen tleven van Sint Francis
cus die derde regel ende is geconfirmeert van den paus Nicolaas
IV Oock hebben sy aengenomen sommige statuijten van den
paus Bonifacius IX geconfirmeert, dat sy oock met professi der
regulen oock mede loven mochten voor dat aulthair haer re-
ijnigheyd. Ende alsulcx in dit jaer die oorde van poenitentie nae
die derde regule van Sint Franciscus in den bisdom van Utrecht
ter eeren Goodts ende salicheyd der sielen eerst begonnen"
Deze bijeenkomst kan gezien worden als de oprichtingsverga
dering van het Kapittel van Utrecht van de derde orde van Sint
Franciscus, de organisatie waartoe in de jaren daarna een groot
aantal bagijnenconventen zal toetreden.
De stichting van dit kapittel is vooral ingegeven door de
behoefte aan meer structuur binnen de bagijnenbeweging. Veel
bagijnen worden - ook in 1399 - met een scheef oog aangeke
ken en daarin kan een kloosterachtige organisatie verandering
brengen. Bovendien willen veel bagijnenconventen een - stren
gere - kloosterstructuur. Dat blijkt ook wel uit de stormachtige
groei die het Kapittel van Utrecht in de daarop volgende jaren
doormaakt. De naam 'bagijnen' maakt plaats voor 'tertiarissen'
volgelingen van de derde orde van Sint Franciscus.
In het dagelijks gebruik worden beide namen echter door elkaar
gebruikt; de gewone man merkt weinig van de verandering. De
kleding van bagijnen en tertiarissen verschilt maar weinig en
ook de levenswijze toont grote overeenkomsten.
Op 30 augustus 1421 neemt hertog Jan van Beieren het St.
Catharinaconvent in Schagen in bescherming en verleent de
kloosterlingen vrijdom van wapenschouw, heervaart, schot en
dergelijke. Hij noemt hen bij die gelegenheid 'susteren van sinte
Franciscus orde' met andere woorden: het Sint Catharinacon-
vent in Schagen maakt dan deel uit van het Kapittel van Utrecht,
volgt dan al de derde orde van Sint Franciscus, de bewoners van
het convent zijn geen bagijnen (meer), maar tertiarissen.
Waarschijnlijk geldt het hierboven beschreven verhaal over de
overgang van bagijnenhof naar tertiarissenconvent ook voor het
Sint Catharinaconvent in Schagen.
In het volgende artikel meer over het klooster.
Fred Timmer
11
