Jacob Noteman gegoten is; klokken- en geschutgieterij Hans
Falck van Neurenberg in de voormalige kerk Nijehove Leeu
warden. Jacob Noteman was tot 1635 in dienst van Hans Falck
waarna hij de gieterij overnam.
Het opschrift van de laatste klok van Valkkoog geeft in diverse
(oudere) publicaties het jaar 1625 aan als gietdatum. In andere
publicaties vinden we de datum 1635, welke geregeld hersteld
is naar de datum 1625. Misschien heeft iemand onlangs nog
gezien welke datum er daadwerkelijk op de klok staat?
Cornells Bok, De kerk van Valkkoog.
Aquarel, begin 19e eeuw.
Vertaling
In de tekst staan een paar Latijnse woorden en zin
nen. Hier volgt hun vertaling en verklaring:
ASSUERUS FECIT AMSTELREDAM 1649 wil zoveel
zeggen als 'Assuerus maakte (hem), Amsterdam
1649'.
AVRO DOMINI Ao 1280 VRONEN kan ook gelezen
worden als 'A. Vro. Domine 1280' (zie Chronyk van
Medemblik, Dirk Burger van Schoorel, blz. 64).
Hendrik Jacobsz Soeteboom, zegt daarover in zijn
boek Oud-heden van Zaan-land, Stavoren, Vronen
en Waterland, blz. 181 en 182, het volgende:
'A.Vro. Domini M CCLXXX. Tempore Allardi presbi-
teri, ac mensis Septembris, so gy in de Figuur hier
voorgestelt lesen kond de oude formule (schrijft
eenen Valken ooge) van de letteren op de Kloeke
gegoten, en ook hare settinge, verwekt den lustigen
Leser ligt tot begeerte, omme de sin daar van te on-
dersoecken, want de letter A. is niet sonder oorsake
van de navolgende letteren afgesondert, ook de
twee naastvolgende, dewelcke uyt malkanderen
zijn getogen, en betoonen V. en R. bewijsen klaarlijk
datmen niet mag lesen Anno Domini alsmen wel zou
meenen te doen, uyt het vervolg der woorden: maar
datmen sal lesen A. Vro. Domine, de Heeren van
Vroon hebben my doen maken ofte gieten, ofte doen
haar dese klokke toe-eygenen, &c....'
Kortom, de heer of heren van Vronen hebben deze
klok doen maken in 1280.
'Tempore Allardi presbiteri, ac mensis Septembris'
betekent 'in de tijd van de priester Allard, en in de
maand september'.
Bronnen:
NH arch. Haarlem- fam.arch.Westphalen aanw. 1075, 1412
reg. arch. Alkmaar- coll.aanw Eikelenberg, Boomcamp
NH. Oudh. 1891
Vrye Fries XVI, blz. 298
Tuss. Flie en Lauwers ccx-9
Beiaard Museum Asten - A. Lehr
kronieken D. Burger Schoorl
Friesche Klokke Opschriften, Borssum Waalkes
Friezen uit vroeger eeuwen, Hessel de Walle
Gietindustrie Mechelen, K. Cosaert
K.K.v.O-kunst Mechelen
Gesch. Bisdom Haarlem deel XXI
'eCCe CadIt Mater frIsIae' Hier staat: 'Zie hier stort
de moeder van Friesland neer'. Als het iets anders
geschreven wordt, zit er in dit zinnetje nog meer
verscholen, namelijk een jaartal in Romeinse cijfers.
Kijk maar: eCCe CadIt Mater frIsIae. 3 x C, 1 M, 3 I,
een C telt voor 100, een M voor 1000, een I voor 1,
in totaal dus 1303 en dat is het jaartal waarom het
gaat. Zo deed men dat toen.
Ten slotte nog LEGENDO ET SCRIBENDO. Dat
betekent 'door te lezen en te schrijven'. Dit was de
lijfspreuk van een bekende 17de-eeuw (taal)geleerde
en oudheidkundige, Petrus Scriverius uit Leiden, in
goed Nederlands Piet Schrijver.
J. van Lunsen
9
