Hij werd de eerste heer van Schagen. Zijn taak was het om van
Schagen een steunpunt te maken van waaruit de toekomstige
graaf van Holland het altij d roerige West-Friesland in de gaten
kon houden. Filips de Goede was immers nog volop in conflict
met Jacoba van Beieren over wie de macht in Holland had. Een
trouwe bondgenoot, en dat was Willem, kon Filips in deze con
treien dus wel gebruiken Veel West-Friezen kozen in dit conflict
immers de kant van Jacoba van Beieren, die overigens aan het
kortste eind zou trekken. In 1428 erkende Jacoba namelijk Filips
de Goede als erfgenaam van Holland in een verdrag dat bekend
werd onder de naam 'de Zoen van Delft'.7
De inrichting van de 'nieuwe' kerk op de Markt werd voor een
belangrijk gedeelte bepaald door Willem die het godshuis
beschouwde als zijn kerk. Zo zorgde hij ervoor dat de heren
van Schagen een eigen kapel in de kerk hadden, de zogenaamde
sacramentskapel. Deze was rijk versierd en hier werd de relatie
tussen heer en kerk het sterkst benadrukt. Op het tabernakel
stond de familie van Beieren afgebeeld.9 In deze kapel werd op
last van Willem van Beieren vier keer per week een heilige mis
gelezen om de zielenrust voor de heren van Schagen en hun
familie te garanderen. Daar stond tegenover dat de kerk, om dit
te kunnen bekostigen, twee percelen (tezamen ongeveer 3,6
ha) land kreeg aan de Bierkade (de tegenwoordige Loet). Deze
percelen werden Vicarie-land genoemd; kerkelijke goederen
waarvan de opbrengst bestemd was voor het levensonderhoud
van de geestelijkheid.
Zoals te doen gebruikelijk in de middeleeuwen werden de
heren van Schagen en hun vrouwen begraven in de plaatselijke
kerk. Er waren twee tombes onder het koor van het oude kerk
gebouw waarin Willem de Bastaard en zijn vrouw en Johan van
Schagen en echtgenote lagen. De deksteen van het laatste paar is
bij de brand van de oude kerk, in 1893, verloren gegaan. Die van
Willem de Bastaard ligt, vreemd genoeg, sinds de brand in de
oostelijke slottoren en is daar te bezichtigen. Het zou natuurlijk
Waarom betaalde een familielid van
de heer van Schagen de kerkvloer?
Filips kreeg zo langzamerhand de 'Landen van Herwaarts
Over" (grofweg het huidige Nederland en België) in handen.
Langzamerhand ontstond er een gebied, grenzend aan de
Noordzee, dat bij elkaar hoorde; de Nederlanden. Filips de
Goede droeg daar aan bij door zijn centralisatiepolitiek. Onder
zijn bewind komt de Staten-Generaal (een standenvergadering
waarin vertegenwoordigers uit alle zeventien gewesten zaten)
voor het eerst bij elkaar. Zijn opvolgers zetten deze politiek
voort.
Toen het gebied in 1506 deel werd van het Spaanse rijk, leidde
deze centralisatiepolitiek tot veel problemen, ook op religieus
gebied, maar daarover later meer.
Willem de Bastaard stak veel energie in zijn nieuwe heerlijkheid.
Hij wilde van Schagen een 'echte' stad maken. Hij gaf opdracht
het kasteel te bouwen. Ook liet hij een nieuwe grote stenen kerk
bouwen (lengte 160, breedte en hoogte 80 Rijnlandse voeten,
dat wil zeggen ongeveer 49,6 bij 24,8 meter). Deze werd in
1460 ingewijd. Schagen kreeg een centrum dat een stad(je)
waardig was.8
De heer van Schagen benoemde de twee pastoors van Schagen
op grond van zijn recht van collatie. Eén voor de Markt en één
voor de Keins. Op de Keins stond namelijk al eerder (sinds de
negende eeuw?) een kerk dan in Schagen (zie ook deel een).
Portret van Willem, de bastaard van Holland, eerste
heer van Schagen. Het origineel hangt in het kasteel
van Duras, België. In het Slot Schagen hangt een
kopie. Foto F. Timmer.
