De heren van Schagen en 'hun' kerk
Waarom betaalde een familielid van de heer van Schagen de
kerkvloer? Hoe zat het met de verhouding tussen kerk en staat
in Schagen?
Inmiddels werd duidelijk dat er rond het jaar duizend een ne
derzetting moet zijn geweest op de plaats waar nu Schagen ligt.
Het klooster van Egmond speelde een actieve rol in de ontgin
ning van het gebied. Probleem van deze periode is dat er weinig
bronnen zijn. Er zijn alleen de Annalen van Egmond waarin
Schagen drie keer genoemd wordt (zie voorafgaande delen).
Enkele eeuwen later, om precies te zijn in 1291, gaf het klooster
van Egmond het grondgebied in Schagen terug aan Floris V
(door de edelen vermoord!), de graafvan Holland. Niet dat
men de graaf ter wille wilde zijn; het dijkonderhoud in het
gebied werd waarschijnlijk te duur.2
In de dertiende eeuw begon de mist wat op te trekken rond
Schagen, we komen het steeds vaker tegen in diverse bronnen.
Uit een brief van de heer van Schagen uit 1492 blijkt dat er in
de dertiende eeuw een kerk in Schagen moet hebben gestaan.
In deze briefwerd aan de bisschop van Utrecht gemeld dat De
kerk van Schagen al tweehonderd jaar vrijstelling had van een
kerkelijke belasting en dat dat zo diende te blijven.3
Er werden in 1982 sporen van bebouwing en graven aangetrof
fen uit de dertiende eeuw toen men het wegdek vernieuwde aan
de Markt.
'Onder dien pastoor (Aelbert in 1468) wordt de vloer
der oude kerk met bergsteen belegd. Schepenen en
kerkmeesters laten dat werk uitvoeren, daartoe in
staat gesteld door een gift van Philips van der Werf,
zwager van den Heer van Schagen' zo is te lezen in
een geschrift van eerwaarde Philippona, pastoor te
Schagen van 1877 tot 1887.1
In de veertiende eeuw werd de kerk twee keer vermeld. In 1329
droeg koster Hildebrand zijn goederen op aan het klooster van
Egmond. Als er een koster was in Schagen, lijkt het voor de
hand te liggen dat er ook een kerk was in Schagen.4
Er zijn twee namen van pastoors bekend. In 1357 was Dirck
Boudewijnsz. pastoor. Hij werd opgevolgd door Arnout Buys.5
Ook werd de toren van de kerk tweemaal genoemd. Eerst toen
de grens tussen het grondgebied van Petten en Callantsoog in
1365 opnieuw moest worden bepaald, wegens kleiafzettingen
vanuit zee. Dit werd gedaan door vanaf het gebied een denk
beeldige lijn naar de Schager kerktoren te trekken. In 1421 werd
er nogmaals melding van gemaakt dat de toren vanaf de duinen
bij Petten te zien was.6
Beter geïnformeerd zijn we over het 'Herfsttij der Middeleeu
wen': de vijftiende eeuw.
Philippona wist de namen van zeven pastoors te voorschijn te
toveren met daarbij soms enige bijzonderheden zoals we bij het
begin van dit artikel al zagen.
In 1415 kreeg Schagen voor het eerst stadsrecht. Twaalf jaar la
ter werd het gebied zelfs een heerlijkheid. Philips van Bourgon-
dië (Filips de Goede), inmiddels druk bezig graaf van Holland
te worden, had het gebied in leen gegeven aan zijn bastaardoom
Willem van Beieren, ook wel Willem de Bastaard genoemd.
Religie in Schagen Deel 3
Christoforus, de beschermheilige van de katholieke
kerk te Schagen op een glasraam in de huidige kerk.
Foto J. v.d. Stok
6
