L
De Keins, de buurtschap die nu deel uitmaakt van
de gemeente Schagen, liggend aan de West-Frie
se Zeedijk, is oud. Hoe oud is niet bekend. De beteke
nis van de naam Keins, in vroeger tijden geschreven
als Caense, is onzeker.
De Keins bestaat zeker al in 1329, tijdens de eerste 'opmeting'
van de West-Friese Omringdijk. Er wordt bij die opmeting ver
wezen naar de Keins. Het is niet onmogelijk dat het gaat om een
verhoging in het landschap, die als steunpunt voor de aanleg van
dit deel van de omringdijk heeft gediend.
Hoe het ook zij, de Keins is al heel vroeg een 'zelfstandige'
gemeenschap geweest, met een eigen kapel, een eigen school
en een eigen bestuur. Vandaar ook dat de Keins niet is vertegen
woordigd in het bestuur van Schagen in vroeger tijden.
Pas later gaat de Keins deel uitmaken van die grotere gemeen
schap en verliest ze haar eigen school en haar eigen kapel en
ook haar eigen bestuur. In de zeventiende eeuw is dat proces
voltooid.
In de transportregisters van Schagen trof ik twee namen van
huizen in de Keins aan, die me opvielen. De ene was 'het wiel
huis' en de andere 'het huis van berouw'.
De naam van 'het wielhuis' suggereerde dat dit huis bij of
vlakbij de Keinsmer Wiel zou staan. Daar staan nu nog steeds
twee huizen, een woonhuis vlak ten oosten van de wiel en de
boerderij even ten westen ervan onder aan de dijk. Zou een van
die twee het gezochte wielhuis kunnen zijn?
De naam van 'het huis van berouw' is ronduit geheimzinnig.
Ook al begrijpen we dat daar berouw een rol speelt, maar van
wie en waarom?
Zijn er meer huizen van berouw? Hangt de naam samen met
een van onze godsdienstige gemeenschappen, bv. de doopsge
zinden, die vanaf een zeker moment onder andere woonachtig
raken op de Keins?
Er bestaat nog een Huis van Berouw, dat in Friesland te vinden
is ten zuidwesten van Hallum, in de gemeente Ferweradeel, op
de grens met Leeuwarderadeel. Het gaat om de Jongestal-state,
vroeger de Ondersma-state.
In de volksmond kreeg dit huis al gauw de naam van Huis van
Berouw, doordat de bouwer en bewoner ervan, Allard Pieter
Jongestal, zo goed als zijn hele vermogen in de verbouw van
het huis had gestoken en daarvan kennelijk spijt kreeg, temeer
omdat hij geen vermogende vrouw wist te trouwen.
Dit verhaal speelt zich in het midden van de 17de eeuw af
Of iets dergelijks ook het geval is op met het huis op de Keins
weten we niet. Het kan, maar wie er berouw had en waarover is
onbekend. Er is voor het eerst sprake van deze benaming in een
j
"X
0
akte van 15 december 1707. In deze akte wordt de nalatenschap
geregeld van 'Cornelisz Willemsz in 'tHuijs van Berouw bij
de Keijns overleden.
Waar stonden beide huizen, het 'Huis van Berouw' en 'het
wielhuis
In 1832 heeft ene Dirk Winkel blijkens de eerste gegevens van
het dan ingevoerde kadaster twee huizen op de Keins, die naast
elkaar staan. Het gaat om de percelen A91 en A92. In beide
gevallen gaat het om een huis met een erf Verder bezit dezelfde
Dirk Winkel nog een huis en erf op de Keins, namelijk perceel
A96 en een aantal stukken land, zowel weiland als bouwland.
Gelukkig kunnen we vanaf 1686 volgen wie er achtereenvol
gens in het bezit waren van een huis op de Keins, doordat
het verpondingregister deze personen vermeldt. Zij moesten
belasting betalen over hun bezittingen, o.a. hun huis. De waarde
van het huis werd bepaald en opgeschreven door een aantal
mannen aangewezen door de schepenen.
Daarnaast vinden we in het transportregister meestal aangete
kend wie een huis of een stuk land koopt en van wie dat land of
dat huis voordien was. De overdracht werd opgeschreven in het
bijzijn van schepenen van Schagen, leden van het toenmalige
gemeentebestuur. Als we die twee gegevens samenvoegen,
wordt mogelijk duidelijk om welke huizen het gaat.
Op folio 145 van het verpondingregister komen de volgende
gegevens voor:
Huis 336 is in 1686 in het bezit van Cornelis Jacobsz Jongejan,
vervolgens is eigenaar Dirk Dirk Broersz, daarna Dirk Winkel
(we moeten er wel rekening mee houden, dat een huis of een
stuk land lange tijd in het bezit van dezelfde familie kan zijn,
zonder dat daarvan aantekening wordt gehouden; pas als het uit
de familie overgaat op iemand anders, wordt daarvan melding
gemaakt).
*4
Het wielhuis en het
huis van Berouw
i i ni
22
