3
Het was in de vijftiende en zestiende eeuw een wijdverbreide
gewoonte dat de kerkmeesters zelf een verzoek indienden, maar
het kwam ook voor dat zij een raam aangeboden kregen.
De Bourgondische vorsten maakten er zelfs een gewoonte van
om aan tal van kerken - al dan niet op verzoek - een gebrand
schilderd raam te schenken. Hoge en lagere adel konden niet
achterblijven. Ook uit de geestelijkheid, rijke burgerij, stedelijke
en gewestelijke besturen, waterschappen en zelfs schutterijen
zijn schenkingen van gebrandschilderd glas bekend - al zijn dit
er veel minder. Maar deze gang van zaken gold veel meer voor
de grotere en welvarende steden dan voor het platteland.
De Christophorus-kerk op de Markt
Nadat het kasteel voltooid was, liet Willem, de bastaard van
Holland, de eerste heer van Schagen, op de Markt ook een
nieuwe kerk bouwen. Rond 1460 moet het gebouw voltooid
zijn geweest. We kennen het gebouw van de buitenkant van
tekeningen en prenten uit later eeuwen. Over de inrichting
in de eeuwen voor de Reformatie weten we heel weinig. Er
is een aantal kapellen en altaren geweest, maar hoe die eruit
gezien hebben, weten we niet. Er zijn geen afbeeldingen van het
interieur van de Christophorus-kerk uit die tijd. Alleen over de
Sacramentskapel - de privékapel van de heren en vrouwen van
Schagen - weten we iets meer. In deze kapel moet een prachtig
altaar hebben gestaan. De beide deurtjes van de tabernakel
waren beschilderd. Op het rechter deurtje stond een knielende
keizer Lodewijk van Beijeren - één van de illustere voorvaderen
van de familie - afgebeeld met op de achtergrond de bouwheer
van de kerk Willem (de bastaard) van Beijeren van Schagen zelf
Op de linker deur waren hertog Albrecht van Beijeren, graaf van
Holland en vader van heer Willem, en Willems eigen zoon Ael-
brecht van Beijeren van Schagen te zien. Deze uitbeelding paste
helemaal in de middeleeuwse adellijke traditie: de Sacraments
kapel was de eigen-kapel van de heren en vrouwen van Schagen
en dat mocht iedereen weten. Bovendien werd op deze manier
heel duidelijk de relatie tussen de heren van Schagen en deze
Frank van Borssele werd in 1440 ridder
van de Orde van het Gulden Vlies.
kerk benadrukt. De Van Beieren van Schagens beschouwden
de kerk als hun "eigen-kerk"; in hun Sacramentskapel droeg hun
eigen kapelaan driemaal in de week en op zon- en feestdagen de
H. mis op en in de grafkelder onder het koor werden hun doden
bijgezet.
Frank van Borssele
Uit de bewaard gebleven rekeningen van de rentmeesters van
de domeinen over 1437 - 1440 en 1453 - 1469 blijkt dat de
puissant rijke edelman Frank van Borssele, heer van Voorne, in
die periode niet minder dan 64 gebrandschilderde glazen heeft
'gedaan'. In de ontbrekende jaren zullen er zo'n 15 tot 20 ramen
zijn geschonken, zodat het totaal op ongeveer 80 komt.
Het merendeel van deze schenkingen betreft plaatsen in zijn
rechtsgebied en grotere steden zoals Amsterdam, Leiden,
Haarlem en Delft. Maar ook de kerk in Egmond, het klooster in
Heiloo ende kerk van Schagen worden genoemd.
De rekeningen van heer Frank zijn uitvoerig en zeer gedetail
leerd, zodat we nauwkeurig geïnformeerd worden:
"RekeningNo. SS88 - (25febr. 1464 - 25febr. 1465)
Item den VI daeh in April betaelt Zweer van Opbueren glaesmaker
in den Hage van een glas dat hij bij bevele van mijner heer gemaict
heeft tot Scagen in de kercken int nieu choer, groet wesende t voirscr.
Glas XLIIIIpanden daer of de XXXII al beschreven zijn ende VIII
panden al bescreven voor dat hernasch. Sijn te samen XL bescre-
ven panden endelIII onbescreven, eiken pant houdende en groot
wesende IIII voeten maken de XL panden CLX voeten, coste den
voet IXgroot, facit VI lb. G. Ende de IIII onbescreven panden maken
XVI voeten, de voet IIII 1/2 groot, facit VI sc. G. facit t voorscreven
glas VI lb. VIse."')
Uit deze rekening uit het archief van de heer van Voorne kun
nen we opmaken de oude Christophorus-kerk op de Markt in
ieder geval dus één gebrandschilderd raam heeft gehad. Dit glas
was te vinden in het koor van de kerk en werd in 1464 kennelijk
geschonken ter gelegenheid van de nieuwbouw van dit koor.
Dit jaartal komt behoorlijk overeen met de feiten die we kennen
uit de Schager archieven met betrekking tot de nieuwbouw van
de kerk.
Waarom schenkt Frank van Borssele, schatrijke en zeer invloed
rijke Zeeuwse edelman een gebrandschilderd glas aan de kerk
van Schagen?
Voor hoge edelen was een goede verstandhouding met de
landsvorst en standgenoten van groot belang. Zij vormden
het netwerk waaraan zij hun invloed moesten ontlenen. Om
die relaties in stand te houden, werden er regelmatig cadeaus
uitgewisseld.
Frank van Borssele stond op zeer goede voet met Philips van
Bourgondië, graaf van Holland en Zeeland. Hij streed aan de
zijde van Philips, de graaf van Holland, en redde zelfs diens
leven. Toenjacoba van Beieren zich in 1428 eindelijk gewon
nen gaf en in het verdrag (de zoen) van Delft bepaald werd dat
Kerk op de Markt
10
