in
Schagen gedurende
Veranderingen
de
J
1939-1945
Kfififc
mrirf^i
mm
Duitse soldaten trekken over de Markt. Van hot naar her?
De Tweede Wereldoorlog bracht ook
in Schagen vele veranderingen met
zich mee, vooral veel ellende. Het aanzien
van de stad veranderde, de levensomstan
digheden van de mensen werden 'door
elkaar geschud'. Voor velen betekende de
oorlog dat ze zich zo goed en kwaad als
het ging redden, voor een aantal bete
kende het een keuze voor het verzet, al of
niet ondergronds. Voor een kleine groep
bracht het een periode van onderduik met
zich mee. Voor iedereen betekende het
dat er na de oorlog wel een poging werd
ondernomen de draad weer op te pakken,
maar ook dat het nimmer meer werd zoals
het was vóór 10 mei 1940.
Het begin
Voordat de oorlog op 10 mei 1940 uitbrak in Nederland hoop
te ons land neutraal te blijven, net als in de Eerste Wereldoorlog.
Op 10 mei 1940 werd deze droom echter wreed verstoord.
In de gemeente Schagen was voor die tijd al het nodige te
merken geweest van de oorlogsdreiging. Militairen waren
opgeroepen (mobilisatie) en ook goederen zoals paarden en
vrachtwagens waren gevorderd voor de militairen.
Toen de strijd in mei 1940 losbarstte kwamen er per trein
enorme hoeveelheden vluchtelingen aan op het station van
Schagen die per bus of per ander vervoer door gingen naar
naburige dorpen zoals Winkel, Broek op Langedijk en andere
plaatsen.
Deze mensen woonden in steden en dorpen als Amersfoort,
Scherpenzeel en Woudenberg en moesten daar tijdelijk vertrek
ken als gevolg van de oorlogshandelingen.
Nadat de strijd gestreden was in de meidagen 1940 kwamen de
Duitse troepen Schagen binnen. Nederland was verslagen en
we kregen een bestuur onder leiding van de Oostenrijker Seyss
Inquart, ook wel zes en een kwart genoemd.
De gevolgen
Met de Duitse militairen kwamen ook de nieuwe regels.
Bepaalde inwoners van Schagen moesten kamers in hun huis of
soms hun hele huis ter beschikking stellen aan Duitse militai
ren, de zogenaamde inkwartiering.
Ook diverse gebouwen veranderden van bestemming. Zo kwa
men er Duitse soldaten in de Julianaschool en kregen de kinde
ren les in cafés en later zelfs in de Slottorens van het kasteel.
Hoewel een groot deel van de Schager bevolking de komst
van de Duitsers niet toejuichte, waren bepaalde mensen er ook
niet vies van om wat handel met de Duitsers te beginnen. De
militairen moesten tenslotte eten, ze hadden brandstof nodig en
zochten na hun werk vertier in de kroegen rond de Markt en in
de bioscoop.
In de loop van de tijd werd Schagen een egelstelling. Dit is een
versterkte plaats in het achterland waar de Generale Staf de zaak
in de gaten kan houden. Dit had te maken met de dreiging van
een landing van geallieerde militairen aan de kust, bijvoorbeeld
bij Callantsoog, St. Maartenszee of Petten.
De bewoners van deze plaatsen werden in de loop van de oor
log verplicht te vertrekken, daar al deze kustplaatsen verander
den in enorme stellingen, compleet met bunkers, loopgraven en
prikkeldraadversperringen.
Ook in Schagen werden vele bunkers gebouwd voor allerlei
doeleinden, bunkers voor het onderbrengen van manschappen,
hospitaalbunkers, voorraadbunkers etc. In totaal hebben er een
kleine 100 bunkers in Schagen en directe omgeving gestaan.
De Generale Staf zat in een bunker aan de Oude Slotstraat.
Maatregelen
De NSB (Nationaal Socialistische Beweging) was ook in Scha
gen vertegenwoordigd. Het z.g. Kringhuis was gevestigd in café
Het Oude Slot aan de Markt. Bij de bevrijding werd trouwens in
hetzelfde pand de leiding van de BS (Binnenlandse Strijdkrach
ten) gevestigd!
Inmiddels was het centrum van Schagen voor een deel afgeslo
ten. Burgers konden dit gebied alleen nog in met een speciaal
papier; een Ausweis geheten.
De enkele Joodse inwoners die Schagen telde, kregen bericht
dat ze eerst naar Amsterdam moesten vertrekken om daar te
gaan wonen in het Juden-Viertel. De meesten werden van daar
uit later op transport gesteld naar kamp Westerbork in Drenthe
en nog later naar de vernietigingskampen in Polen en Duitsland.
Nog meer maatregelen
De gemiddelde Schagenees merkte dat het oorlog was door
allerlei nieuwe verordeningen en natuurlijk het stelsel van
distributie: de aanwezige goederen werden zo eerlijk mogelijk
verdeeld met behulp van een distributiestelsel met bonkaarten.
Ook de radio moest worden ingeleverd, zodat de mensen niet
meer naar Radio Oranje (de Engelse zender) konden luisteren.
34