1936. Maar de tijden waren veranderd: na enkele jaren hadden
de kanalen door de opkomst van het (vracht)autoverkeer al
veel van hun betekenis verloren, al bleven ze van belang voor de
waterhuishouding en tegenwoordig voor de pleziervaart.
Schagen rond 1900 en daarna: een veranderend
stadsbeeld.
De aarde die in 1935 vrij kwam bij het graven van de haven
werd gebruikt om de Loet te dempen, eeuwenlang het startpunt
voor de beurtvaart op Alkmaar via de Tolke. Wie momenteel
de N245 naar Alkmaar neemt, passeert ter hoogte van de
Kakelepost deze oude waterweg. Maar hierbij bleefhet niet.
Was al in het midden van de negentiende eeuw de centraal
gelegen gracht gedempt om op de nu Gedempte Gracht de
veemarkt ruimte te geven, na de Tweede Wereldoorlog volgden
in rap tempo het Noord, de Laan en de gracht tussen Nieuwe
Laagzijde en Molenstraat. Wel of niet gemotoriseerd landver-
keer was immers belangrijker dan het trage waterverkeer. Wat
Schagen door deze dempingen aan stadsschoon verloor, wordt
duidelijk als men de situatie hier vergelijkt met die van Nieuwe
Niedorp, waar de Dorpsstraat zijn intieme karakter heeft weten
te behouden. Het oude beeld is hier sterk veranderd. Molens
verdwenen, de stoomgemalen die er voor in de plaats waren
gekomen, werden op hun beurt vervangen door elektrische
gemalen, de lage Kaaglanden bleven droog. Verhalen als die
van de oude Barsingerhorner onderwijzer Pieter Schuitema-
ker die circa 1900 in een natte herfst met een roeiboot over
de ondergelopen landerijen van boerderij tot boerderij voer,
behoren echt tot een afgesloten verleden. Maar dit betekent
niet dat het stadsbeeld van Schagen al zijn waterstaatkundige
herinneringen heeft verloren. Het profiel van de voormalige
grachtjes (en dijkjes) is terug te vinden in de zo karakteristieke
niveauverschillen van Hoge en Laagzij van Loet, Gedempte
Gracht en de Nieuwe Laagzijde; zelfs bleven aan de Loet de
oude kademuren van vroeger behouden, nu als afsluiting van de
tuinen aan de Bierkade. En is er iets mooiers te bedenken dan de
prachtige Schager- en Keinsmerwielen en het natte natuurreser
vaat, dat gelegen is langs wat nog steeds deWadweg' heet? Kan
het historisch gezien typerender?
De overhaal in Hoorn, met behulp waarvan kleine
schepen van het ene water naar het andere wer
den geholpen over een dijk of een weg
De naaldkering bij Schagerbrug, te gebruiken
als er een overstroming dreigde, zodat het land
binnen de West-Friese Omringdijk beveiligd lag.
Herman Lambooij
23
