Dese selve banne van Scagen es
groot omtrent veerthien hondert
ende tneegentich morgen lants
Het jaar 1544
Uit dit jaar stamt het oudste document betreffende de tiende
penning in Schagen. In dat overzicht van te betalen belasting
staat ook een omschrijving van Schagen en van alle dijken en
molens die die van Scagen' moeten onderhouden.
Dese selve banne van Scagen es groot omtrent veerthien hon
dert ende tneegentich morgen lants onder hoege ende laege
landen te weten zaaijlanden bijnnenlanden sandtlanden
meerlanden laege kaechlanden rijedt ende heenlanden
buijten den mollencaeij dij eken geleegen (Deze banne van
Schagen is ongeveer 1490 morgen (een morgen is bijna een
hectare) land groot met hoge en lage landen te weten akkers,
binnenlanden, zandlanden, moeraslanden, lage polderlanden,
riet- en biezenlanden die buiten de molenkades liggen).
Wat de dijken betreft gaat het om (behalve een stuk van de Hui-
gendijkbij Alkmaar) "daer den souten zeedijck es streckende
al langes de geheelen banne anden noortzijde wel metende
een ende twintich hondert ende twee ende tsestich roeden
zeedijcx' (waar de zoute zeedijk zich uitstrekt langs de gehele
banne aan de noordkant 2162 roeden lang; een roede is iets
meer dan 3'/i m lang, het gaat dus om ruim 7 kilometer)
en "aende zuijtzijde van Scagen sesthienhondert vijff ende
tachtich roeden dijcx genaempt de zuijder dijck gelegen tot
defentie ende bescermenisse vande zuijden wateren" (aan de
zuidkant van Schagen gelegen 1685 roeden dijk genaamd de
zuiderdijk tot verdediging en bescherming tegen de zuidelijke
wateren; hier gaat het om ruim SVi kilometer dijk))
En ten slotte ook de molens en molenkaden:
Ende voorts wert noch de selve banne ende landen van Sca-
8. Politie
gen onderhouden met drijegroete water moelens dien alle
zeer swaerlicken becaeijt ende bedijet zijn wel met omtrent
vier en veertich hondert roeden caeijdijck (En verder wor
den deze banne en de landen van Schagen nog verzorgd door
drie grote watermolens, alle zeer zwaar bekaad en bedijkt met
ongeveer 4400 roeden kadijk; dat wil zeggen bijna 15 kilometer
kades).
Het jaar 2010 we zijn bijna vijf eeuwen verder
Over verandering gesproken. Wat er tussen het jaar nul en 1544
is veranderd in deze contreien is bijna met geen pen te beschrij
ven. Al was het alleen maar omdat er pas documenten van oog
getuigen zijn sedert 1100 a 1200 en dan nog zeer mondjesmaat.
Bijna alles moet 'gevonden' worden door redenering achteraf
op grond van kaarten van veel later datum, op grond van bo
dem- en ander onderzoek en de verklaring van de vondsten van
de archeologen. Het land van Schagen is sindsdien honderden
jaren nauwelijks veranderd, totdat - bijna geheel - na de Tweede
Wereldoorlog de nieuwbouw toeslaat en het gebied waarop
huizen en industriële bebouwing staat inclusief de haven steeds
meer ruimte vraagt van de beperkte hoeveelheid van die 1490
morgen die Schagen sinds eeuwen beslaat.
De schout en de baljuw zijn door de graaf aangestel
de hoofden van politie, ze functioneren als officier
van justitie, als openbaar ministerie; de rechters zijn
de schepenen en In belangrijke zaken, zoals con
flicten tussen mannen van adel, conflicten tussen
burgers en baljuw, die namens de graaf handelt, is
dat de graaf zelf, samen met zijn Raad.
Karei Numan
13
De Hoogzij en het slot halverwege de 16e eeuw, Inclusief de Plaats (de Markt) en de put met de pomp.
