in Schagen 1850-1950, deel 2 Het tweede deel van dit verhaal over de strijd tus sen en het samenwonen van rooms-katholicisme en protestantisme in Nederland en in Schagen in het bijzonder vertelt over de periode van de afgelopen an derhalve eeuw. Niets ontziende praktijken gaan hand in hand met geslaagde pogingen tot verzoening. Herziening van de Grondwet 1848 In 1718 had de vroedschap een spinbaan geopend op t Noord ten behoeve van de armen van alle gezindten. Die armenzorg werd zelfs financieel ondersteund door legaten van de rooms- katholiek Cornelis Bregman en Vrouwe Johanna van Schagen. Maar in 1800 werd de eigendom van het weeshuis, ooit gesticht voor alle wezen ongeacht hun religie, echter betwist door de gereformeerde weesmeesters. Zij stelden dat het weeshuis ook hun eigendom was en dat hierin dus alleen gereformeerde kinderen mochten worden toegelaten. Uiteraard tekenden de rooms-katholieke armenbestuurders hier protest tegen aan. Maar de slepende kwestie die hieruit ontstond, eindigde met een besluit van de gemeenteraad van 4 december 1854, dat het weeshuis een kerkelijke instelling was, waarvan het bestuur dus moest worden overgelaten aan de hervormde gemeente. Dit besluit zal zijn gebaseerd op de herziening van de Grondwet van 1848 door het kabinet-Thorbecke, waarin volledige schei ding van kerk en staat was opgenomen. Eindelijk hadden de katholieken volgens die grondwet ook weer gelijke rechten als de hervormden gekregen. Dat besluit was echter al aanleiding geweest tot enige lichte wrijving in het rustige stadje, dat meer het aanzien had van een groot dorp. Er stonden in dat jaar maar 387 huizen, waarvan het totale inwonertal 1.995 mensen telde. De meerderheid daarvan was hervormd in een verhouding van 1.025 hervormden en 543 katholieken. Sinds de kwestie met het weeshuis in 1800 had de vrijheid van godsdienst en het toestaan van bisdommen in 1848, nogmaals grote weerzin opgewekt bij de hervormden. Vooral met het herstel van de bisdommen was heel protestants Nederland te hoop gelopen, waardoor het kabinet-Thorbecke zelfs ten val kwam. De nieuwe grondwet kan eigenlijk, geheel onbedoeld, gezien worden als een begin van de verzuiling die langzaam de kop begon op te steken. Het leek erop dat bij beide partijen de wederzijdse beschuldigingen en wreedheden van een paar honderd jaar geleden, nog niet geheel uit de hoofden was verdwenen. Met de komst van de bisschoppen zagen de hervormden kenne lijk een nieuwe bedreiging van hun verworven posities en de katholieken zagen eindelijk weer een kans zich te hergroeperen. Het stijgende inwonertal ten gevolge van toenemende wel vaart werkte eveneens de hokjesgeest in de hand. De welvaart, ruwweg tussen 1840 en 1880, was vooral te danken aan de bloeiende landbouw en veeteelt. De boerenstand van Schagen bestond vrijwel uitsluitend uit melkveehouders, die de melk tot kaas verwerkten. De kaas kon in die tijd voor goede prijzen op de markten worden afgezet. Ook de export van koeien en schapen naar Engeland floreerde. Met financiële steun van de boeren waren de katholieken weer in staat hun eigen kerken te bouwen. Ook in de omgeving, zoals o.a. in Tuitjenhorn in 1859, in t Zand in 1864 en ook in Schagen wat later in 1882. Boeren verliezen grip op de samenleving Sinds oude tijden had de raad vooral bestaan uit 'rijke' vee boeren, die op politiek gebied grotendeels de dienst hadden uitgemaakt. Maar door de ontwikkelingen in handel en nijver heid begonnen de boeren hun monopoliepositie te verliezen. Tijdens de verkiezingen voor de gemeenteraad in 1877 waren er ook twee middenstanders in de raad verschenen, tot erger nis van de boeren. Winkelier J. Dorbeck en koopman J. Noë werden verkozen boven twee welgestelde boeren, Cornelis de Pater en Jan Borst en kort na de eeuwwisseling werd op 30 juli 1905 onder aanvoering van slager Piet Raat Dzn zelfs een algemene middenstandsvereniging opgericht, waarin een twin tigtal winkeliers hun belangen en grieven onderling kenbaar Dooreen voorloopig co- mité van eenige onzer Katholieke inge zetenen worden pogingen in het werk ge steld, alhier eene Katholieke kiesvereeniging op te richten. Dinsdag had voor dat doel eene bespreking plaats in een der localen van de R. C. school alhier. Nader kunnen wij hieromtrent mededee- len, dat er besloten is tot het oprichten oener katholieke kiesvereeniging en54 personen als lid zijn toegetreden. Als bestuursleden zijn gekozen de heerei)D. Konijn, IJ. P. Caarls C. N. VlamingJ. F. O. de Rot, P. I Eenneman. Tot afgevaardigden naar de op 24 Mei te houden algemeens vergadering te Alkmaar zijn gekozen de heeren J. F. G. de Rot, S. Keet JDz. en C. N. Vla- I ming. In 1894 werd de R.K. kiesvereniging opgericht. De verzuiling 14

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Kakelepost - Schagen | 2010 | | pagina 14