t
lijke kledij gestoken. Soms werd de nacht voor de plechtigheid
wakend doorgebracht, rechtop staand, midden in de kerk of
de kapel, zwijgend. Tijdens de plechtigheid werd de kandidaat
ceremonieel bekleed met zijn wapenrusting. Hij kreeg gouden
sporen aan zijn voeten gegespt. Ten slotte kreeg hij de halsslach,
een ritueel tikje in de nek met de platte kant van het zwaard.
Degene die de ridderslag had uitgedeeld, hield daarna een toe
spraak waarin de nieuwe ridders de plichten van de ridderlijke
'orde' duidelijk werden gemaakt. Zij moest kuis leven, dapper
vechten, de zwakken - weduwen en wezen - beschermen,
opkomen voor de wereldkerk en zich altijd en overal ridderlijk
gedragen. De ceremonie werd besloten met een overvloedige,
feestelijke maaltijd. Opvallend is dat bij deze plechtigheden
nooit een vrouw aanwezig was; mannen, ridders onder elkaar.
Het Heilige Graf
In de vijftiende eeuw ontstaat er een nieuwe vorm van ridder
slagals alternatief voor een snelle ceremonie op het slagveld:
een plechtigheid bij het Heilige Graf in Jeruzalem. Ook voor die
tijd gaan ridders al wel op pelgrimstocht naar het Heilige Land,
maar vanaf ongeveer 1400 wordt het een geregelde praktijk
om daar tot ridder geslagen te worden. De Hollandse dichter
Willem van Hiidegaersberch die vanaf ongeveer 1380 regelma
tig aan het Hollandse hof in Den Haag vertoefde, vermeldt in
zijn Dits van beschermen de ridderslag bij het Heilige Graf en
vermeldt daarbij zelfs uitvoerig de ridderlijke geloften die daar
moesten worden afgelegd:
Die ridder wort op tHeilich Graff
Tot Jherusalemheb ie verstaen,
Eer hi ridder wort ghedaen,
Doerde een deel van ridders leven
Moet hi lovenende vergheven,
Is hem misdaen hier op eerde,
Eermen wyet tot zweerde
Off ridder maect al daer ter stede.
Voert soe moet hi loven mede
Sinen gherechten heergetru te bliven-,
Der heiligher kercken recht te stiven
Ende hoer onrecht helpen weren,
Woude hoeryemand daer an deren-,
Weduwen en wesen schade
Die sel hi letten vroe ende spade,
Ende beschermen nae vermoghen.
Ridderslag op het slagveld naar een
Franse tekening uit de 14e eeuw.
Bronnen
Stukken eener verzameling stukken afkomstig van de familie
Van Aerssen van Voshol - Verslagen van 's rijks oude archie
ven, XXXVIII (1915), inv. Nr. 348.
A. Janse - 'Ridderslag en ridderlijkheid in laatmiddeleeuws
Holland' - BMGN 112 (1997), blz. 317-335.
H. F. K. van Nierop - Van ridders tot regenten. De Hollandse
adel in de zestiende en de eerste helft van de zeventiende
eeuw. - 2e druk - Amsterdam - 1990.
A. Janse - Ridderschap in Holland. Portret van een adellijke
elite in de late Middeleeuwen. - Hilversum - 2001
Gedichten van Willem van Hiidegaersberch. - ed. W, Bisschop
en E. Verwijs - reprint - Utrecht - 1981
