Pieter fanssoon van Schaghen In de loop van dit jaar wordt herdacht dat New York 400 jaar geleden werd gesticht op het eiland Man haften. De stad heette toen even Nieuw Amsterdam. Het bericht waarin wordt vermeld dat de toenmalige bewoners de grond hadden verkocht aan de WIC, is getekend door Pieter Jansz van Schagen. Deze Pieter Jansz is afkomstig uit Alkmaar. Zijn naam doet echter vermoeden dat zijn herkomst in Schagen ligt. Over Pieter Jans van Schagen is veel bekend. In het boek 'Van Spaans beleg tot Bataafse tijd. Alkmaars ste delijk leven in de 17e en 18e eeuw' uitgegeven in de Alkmaarse Historische Reeks staat een artikel van L. Strengholt over twee Alkmaarse dichters uit het begin van de Gouden Eeuw, te weten Pieter Janssoon Schaghen en Cornelis Pietersson Schaghen. Daarnaast heeft Prof Dr. L. Strengholt in het boekje 'De Dichter van Bauw-heers wei-leven: Pieter Janssoon Schaghen, een oud literair -historisch vraagstuk opgelost' vele gegevens vermeld uit het leven van Pieter Jansz. Uit het poortersboek van Alkmaar - in een poortersboek staat wie geaccepteerd werd als nieuwe poorter en wanneer dat pre cies gebeurde - blijkt dat zijn vader Jan Pietersz van Schagen den 12den augustus 1578 als poorter van Alkmaar wordt ingeschre ven en dat hem dat 28 schellingen kost. Zijn leven zeer in het kort De vader van Pieter Jansz van Schaghen is halverwege 1578 uit Schagen vertrokken. Of hij dan al getrouwd is, of juist dan trouwt, is niet bekend. In ieder geval wordt zijn zoon Pieter Jansz volgens de gegevens die diens zoon Gillis op schrift zet, geboren op 19 januari 1579 in Alkmaar. De al genoemde hoogleraar L. Strengholt stelt de geboortedatum overigens op 19januari 1578. Toen hij stierf was hij ruim 58 jaar oud en dat betekent dat hij geboren is in 1578 en derhalve geboren zal zijn in Schagen een halfjaar voor zijn ouders vertrokken naar Alkmaar. Zijn vader is dan grofsmit en ijzerverkoper op het Luttikoudorp in het hoekhuis aan de oostzijde van het kleine St. Jacobsstraat- je. Hij wordt begraven 30 september 1620 als 'Jan Schagen smit van Luttikoudorp', impost f4:—:—. Pieter Jansoon Schagen, die sone van Jan Pieterssoon van Scha gen trouwt op 22 juni 1597 met Maritgen Gelisdr. die dochter van Mr. Gelis beijde wonende opt Luttikoutdorp. Zij krijgen 10 kinderen. Pieter Jansz is graankoper en handelaar in andere zaken geweest. Hij wordt lid van de raad van Alkmaar, rekenmeester in de gene raliteitsrekenkamer, Raad van Staten en de Staten-Generaal. Hij maakt ook deel uit van de rechtbank die Van Oldebarneveld ter dood veroordeeld. Hij is "in alle consten seer ervaren, gelijk sijn naergelaten boeken getuijgenisse genoech geven". Hij is een goed musicus en com ponist, en bespeelt een aantal instrumenten. Hij leert zichzelf redelijk schilderen en spreekt vijf talen. En hij is dichter 'niet van de minste van dien tijt soo als men nog sien kan in zijn Beleg van Alkmaar, door hem in digtmaat uitgegeven en opgedragen aan de Burgemeesteren van Alkmaar', gedrukt in 1615. Hij 'is gerust den 28. april 1636. out 58. Jaren. 3 maenden en 9. daegen' en 'legt begraven in de groote St Laurens Kerk tot Alkmaer, aan 't Westendt van de kerk, voor de groote Kerkmeesters-kamer'. De desbetreffende brief waarin de aankoop van het eiland Manhattan wordt vermeld, is gedateerd 5 november 1626. Pieter Jansz is dan bewindvoerder van de West-Indische Com pagnie. Sporen in Schagen Van de aanwezigheid van de vader van Pieter Jansz en latere familieleden zijn enige sporen te vinden in de transportregisters van Schagen. Daaruit blijkt o.a. dat deze niet alleen grofsmid en ijzerhandelaar was, maar ook schilder is geweest. Op 23 februari 1593 verkoopt Jan Aeriensz van Buijtendijck aan Jan Pietersz uit Alckmaer 'een perceele lants leggende binnen den banne van Scagen bij den gemeene wechsbruch genaempt den Poortfen groot omtrint achtalff gars belent met den gemenen vaert aenden noorden ende oosten ende Sijmon Fillipsz Simons erven aenden westen Op 6 mei 1594 verkoopt Jan Pietersz Verwer poorter tot Alc- maer 'een perceeltgen groetlant leggende binnen onsen banne van Scagen bij den meenewechsbruch groot omtrint achtalff gars genaempt den b(r)echven belent met den gemeene vaert aenden oosten ende noorden ofte Griet Gerrijt Ellis over den vaert aenden oosten den Herewech over den vaert aenden noorden en de Sijmon Jacops kinderen aenden westen Het gaat duidelijk - ondanks het verschil in naamgeving - om hetzelfde stuk land. In de verponding van Schagen uit het jaar 1595 (pag. 5 nummer 11blijkt hij ook een huis in Schagen te bezitten. Tenslotte Uit deze schaarse gegevens wordt duidelijk dat de Schagens wel degelijk uit Schagen kwamen. Zo is er ook een Gerrit Pietersz Schagen, vermoedelijk een neefvan Pieter Jansz, die op 1 november 1573 in Schagen (volgens de Kronyk van Alk maar) wordt geboren en in zijn jeugd naar Alkmaar verhuist. Zijn vader zou de Pieter Pietersz van Schagen kunnen zijn die begin september 1575 in Alkmaar als poorter wordt ingeschre ven. Hij was in zijn tijd bekend om zijn zeldzame geleerdheid. Hij ging nooit naar school, maar kende tien talen en de zeven vrije kunsten. Hierbij werd een onderverdeling gehanteerd in de driesprongde drie wegen: Grammatica, Logica (ofDialec- tica) en Retorica ofwelsprekendheid; en de viersprong, de vier wegen: Meetkunde, Rekenkunde, Astronomie en Muziek. 8

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Kakelepost - Schagen | 2009 | | pagina 6