krijg je een stuk om als snoepje op te zuigen. Het hoogtepunt van de week is de markt op donderdag. In de winkelstraat staan de kramen met groentes, kruiden, zaden en jonge aanplant. De haringkar staat er, lappenkramen en potten en pannen niet te vergeten. Maar ook landbouwwerktuigen, werkkleding voor alle soorten weer en werkelijk alles voor paarden. Ik blijf altijd staan bij de klompenmaker die zo handig uit een ruw blok hout een klomp snijdt. Hoe maak je een linker en een rechterklomp in precies dezelfde maat zo uit de losse hand, vraag ik me met verbazing af Op de grond staat een uitstalling van mooi geel met rood beschilderde klompen. Daarop klossen alle boeren uit de omgeving en treffen elkaar tussen de koeien en paarden op het marktplein. Ze lopen tussen de hokken van ongeverfde houten planken, slordig bijeengehouden door ruw touw. Daarin is op de straatstenen een bed van stro gelegd. Daarop staan schapen met hun lammetjes, varkens met kleine biggetjes, bokken en geitjes. Op deze dag kan ik niet kopje duikelen op de ijzeren koeien- stangen. Er wordt een ander spel gespeeld: 'handjeklap'! De boeren en slagers onderhandelen over het vee. Ze prikken met bamboe wandelstokken onderzoekend in de flanken van het vee en slaan op de dikke billen. Dan houdt één zijn hand op en degene die biedt, bevestigt zijn bod met een ferme klap op de hand van de ander. En vice versa. Om en om gaan de handen. Luid klinken hun stemmen. Hebben ze ruzie? Worden ze het eens, dan eindigt het in een handdruk en ze gaan naar 'De Beurs' om de koop te beklinken. Daar houden de notaris en de veearts aan een vaste tafel hun wekelijkse spreekuur. De boeren beklinken hun handel met een brandewijn met suiker én een notarieel contract en een gezondheidsverklaring. Na afloop neemt de slager zijn aanwinst aan een touw mee naar de slagerij. Als een varken gillend door onze straat wordt voortgetrokken, stop ik mijn vingers in mijn oren omdat ik het o zo zielig vind. Een keer brengt een boer zijn paard ter slacht naar de slager waar ik op mijn beurt sta te wachten. Ik zie de paniek in zijn ogen tussen de hangende karkassen van andere dieren. Ik ben huilend naar huis gerend en mijn moeder heeft gelukkig begrip voor de lege boodschappentas. De Paasvee-tentoonstelling is de climax van het jaar. Dan wordt ook het kleinvee geshowd: bizarre konijnenrassen en uitheemse pluimveesoorten dingen om de eerste prijs. Die dag is koffiehuis 'De Beurs' in zijn ware element. Het lijkt te bollen van trots met z'n schoongewassen ramen en met was ingewreven tafels. En er is levende muziek. Aan het eind van de dag is iedereen een beetje of stomdronken. Boven het koffiehuis woont mijn grootmoeder. Op deze dag wordt zelfs in haar huiskamer zitting gehouden door sigaren rokende notabelen. Als ik die kamer binnen durf te gaan, krijg ik genoeg sigarenbandjes om bladzijden te vullen in mijn plakboek. Het verhaal gaat dat Sijtje de Veer - zo heette ze - zich liet schaken door haar verboden liefde Cor Boontjes. Zij groeiden op in een tijd waar alles nog met paarden ging. De paardenstalhouderij vormde een twee-eenheid met het koffiehuis waar ook logies geboden werd. En toen de auto's kwamen, was mijn grootvader in Schagen de eerste trotse bezitter van een automobiel, zo rond 1930. Ook kreeg 'De Beurs' de eerste telefoonaansluiting met het simpele kiesnummer 1 Maar dat was ver voor mijn tijd. Ik mocht als klein meisje mee naar Tjallewal, naar de boerderijen van ome Jaap en ome Jo de Veer om melk, eieren en groente te halen voor 'De Beurs'. Ik zie dat nog levendig voor me: ik zit achterin de open laadbak van de jeep. Heen en weer geschud en met haren vol van wind kom ik aan. Even kijken in de koeienstal of er een kalfje geboren is, dat zuigt zo gulzig aan je hand. Of in de schuur om te kijken of er weer biggetjes geboren zijn. En ja hoor, daar liggen in het stro wel 12 stuks op een rijtje langs de warme moederbuik, als de peulen in een sperzieboon. De koeienstal wordt schoongespo- ten en een stroom van poep en stro wordt zo richting compost gestuurd. Oom Jaap balanceert op een éénpotig krukje en houdt zich in evenwicht met zijn wang tegen de buik en zijn handen om de uiers van de koe. Ik krijg een emaillen schaal in mijn armen gedrukt en mag eieren rapen in het kippenhok. Langs de buitenmuur lopend zie ik het houten rek waar de zilverkleurige melkbussen op hun kop te drogen staan, deksels erboven op als een reuzenafwas. Na het melken wordt de melk vanuit de zinken emmer schuimend door een zeef geschonken. "Wil je een beetje?", vraagt ome Jaap en hij schept een beker vol warme melk uit deze overvloed. Heerlijk smaakt de rauwe melk zo uit de koeienuier! De boerderij van omejo staat even verderop. Van omejo weet ik dat hij als boer in de politiek actief was. Hij was een goede vriend van Sicco Mansholt, die minister en later Europees Commissaris van Landbouw was. In de oorlog zat Mansholt ondergedoken in zijn schuur, en niet in de Wieringermeer zoals het boek 'De graanrepubliek' van Frank Westerman vermeldt. Ook zaten ze samen in het verzet. Later was omejo zijdelings betrokken bij het opstellen van het Memorandum, ofwel het Plan Mansholt. De technologische vernieuwing raakte in een enorme stroom versnelling na de oorlog, tot in de huishoudens toe. Een stroom van landbouwmachines, keukenmachines, wasmachines, drogers, mixers, boor- en zaagmachines veranderde de samenle ving. Maar tegelijk kwam een tegenbeweging op gang. Ik werd lid van de Kabouterpartij die aangevoerd werd door Roel van Duin. In Paradiso in Amsterdam zat ik achter de trapnaaima- chine om kleding van ongebleekt katoen maken. De huidige biologische landbouw is in die tijd geboren, maar moest nog heel wat weerstand overwinnen. Begrijpelijk, gezien vanuit de oudere generaties, die zich de armoede nog levendig konden herinneren. Toen ik een weeftoestel en een spinnewiel aanschaf te en ook nog eens zelfbrood ging bakken, begin jaren '70, reageerde mijn moeder geschokt: "Kind, dat MOESTEN wij in de oorlog!" Koffiehuis De Beurs. Dat is van mijn familie en daar ligt mijn jeugd. 19

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Kakelepost - Schagen | 2009 | | pagina 19