Van passer via gareeltuig tot Phaéton
IW Uit de collectie
van Boerderij- en
j Rijtuigmuseum Vreeburg
HEiliüiiill IÏBIBXIilBUllilll PfilllBIi liiilP
Paarden voorzien van gareeltuigen trokken bepaalde typen
rijtuigen en koetsen zoals de Landauer en de Phaéton.
De Dames-Phaéton, ook wel Napoleon genoemd, was in vroe
ger tijden de Porsche Carrera onder de koetsjes en dan speciaal
Een passer is een algemeen bekend werktuig om
cirkels te trekken. Deze passer is gemaakt om
cirkels uit leder te snijden en komt uit een zadelma
kerij of van de gareelmaker. Een gareelmaker maakt
gareeltuigen met als voornaamste onderdeel het
gareel. Het gareel is een schouderkraag bestaande uit
twee gepolsterde houten spanen die om de hals van
het paard worden gelegd en aan de boven- en onder
kant met elkaar verbonden zijn.
Een goed passend gareel verdeelt de druk over de schouders
van het paard. Verder maakt de gareelmaker borsttuigen, leren
leidsels en hoofdstellen voor trekdieren. Deze cirkelsnijder kan
gebruikt worden om rozetten, misschien voor een hoofdstel
of halster te snijden. Daar waar het frondeel is bevestigd aan
de hakstukken, bevindt zich de rozet, vaak een metalen plaatje
voorzien van een wapen of monogram. Het object nr. 4907 is
18 cm. breed en 17,5 cm. hoog en door schenking verkregen.
Het bestaat uit 2 hoofdonderdelen, een mes en 2 vleugelmoe
ren. Het handvat is van hoorn, 3 cm. dik en ter versteviging aan
beide zijden opgevuld met hout. In dit verticale middengedeelte
is een uitsparing waarin het horizontale gedeelte verschoven
kan worden en met een vleugelmoer wordt vastgezet. Hier
mee kan men de juiste afstand van de cirkel instellen. Aan het
uiteinde bevindt zich een mes met een vleugelmoer waarmee
het mes op de vereiste diepte kan worden ingesteld. In de 2
hoofdonderdelen en het mes is het getal 30 geslagen.
voor de dames. Sportieve jongedames spanden een of twee klei
ne paarden in gareeltuigen voor de Phaéton en maakten daar
mee een ritje. Het chique tweepersoons voertuig is oorspron
kelijk van Franse afkomst en dateert uit 1865. Phaéton betekent
licht, open. Dit model heeft veel weg van een sjees met een kap
die in twee standen kan worden gezet. De koets met gebogen
bomen is voorzien van lantaarnhaken en een voetrem op beide
achterwielen. Door een draaimechanisme kan de koetsiersbank
naar voor of achter geplaatst worden om een goed evenwicht
te krijgen. De koetsiersbank is met groene stofbekleed. De
rijtuigbak is in de kleuren groen en wit geschilderd, verder heeft
deze een verticaal leren voorspatscherm. Deze Phaéton heeft
stalen spatborden en 2 opstapijzers. Alle wit geschilderde wielen
hebben rubberen banden. De voorwielen, met 12 spaken, heb
ben een diameter van 75 cm., de achterwielen met 14 spaken,
een diameter van 110 cm. Afmetingen: L. 426 cm. B. 168 cm. en
H. 248 cm. In de wieldoppen staat de naam van de rijtuigmaker
'Tattersall Bussum'.
Gerard Koel
