Commandeurs 4ter walvisvaart en Schagen, deel 1 Ook Schagen is een plaats geweest waar 'commandeurs op Groenland' en ook Straat-Davissche commandeurs woonden of waarmee ze een verbinding hadden door familie die er woonde of bleef wonen, of van wie hier alleen een kind werd gedoopt. En ook al staat Schagen dan niet bekend als commandeursplaats, het was wel vrij makkelijk te bereizen vanuit Den Helder en Huisduinen, maar ook De Rijp, Enkhuizen, Hoorn, de Zaanstreek en Amsterdam waren vanuit Schagen goed bereikbaar. In ieder geval waren dat dorpen en steden waarmee inwoners van Schagen regelmatig contact hadden door allerlei zakelijke en persoonlijke banden en omgekeerd waar mensen woonden die zakelijke en persoonlijke contacten hadden, of kregen en onderhielden met inwoners van Schagen. Groenlandvaarders Het is dan ook niet zo verbazingwekkend dat Schagen in de 17e en 18e eeuw onder zijn bewoners tijdelijk tot zeer tijdelijk maar gedurende lange tijd commandeurs en zeker ook andere 'Groenlandvaarders' telde. Deze laatsten zijn moeilijker op te sporen, omdat ze nu eenmaal een minder prominente plaats innamen. Maar monsterrollen (zie b.v. Dekker, WFON 40e bundel, 1973, in welk artikel enige namen voorkomend in mon sterrollen zijn te vinden) moeten daar uitkomst kunnen bieden. Wie er trek in heeft gaat naar Zaandamse en Amsterdamse archieven en leest daar de monsterrollen door, met de doop-, trouw- en begraafboeken van Schagen bij de hand. Allicht dat er langs die weg inwoners van Schagen te voorschijn komen die meededen aan de vaart naar de noordelijke IJszee, op een andere positie dan die van commandeur. Een onverwachte vondst Vrij onverwacht - toch - stuitte ik al lezend in de transport- registers van Schagen op een commandeur ter walvisvaart, een 'commandeur op Groenland', een zekere Root. Als er een is, zouden er dan misschien meer zijn? Zoeken in het prachtige boek van Piet Dekker over de eind achttiende-eeuwse walvis- De namen op een rijtje en robbenvaart (Dekker 1971) en zijn artikelen over hetzelfde onderwerp, leverde er nog een paar op. Wie wat vaker in het Regionaal Archief Alkmaar komt, kan daar in gesprek raken met mensen die zeer uitgebreide gegevens bestanden hebben aangelegd van schepen, gezagvoerders, op varenden en weder- en wetenswaardigheden van en betreffende zeer veel (soorten) Nederlandse schepen uit vroeger tijden, o.a. walvisvaarders, maar ook van allerlei (andere) scheepsbewegin- gen door een uitvoerig onderzoek naar en het vastleggen van bv. havendocumenten, tolinkomsten in Nederlandse havens en andere in allerlei geschriften bewaard gebleven gegevens. Ook uit deze bestanden kwamen commandeurs te voorschijn die banden hadden met Schagen. Ik heb ze op een rijtje gezet en wat er tot nu toe over hen bekend is geworden erbij vermeld. 1Jacob Cornelisz Gro(o)tewal Hij is in de jaren van het midden van 17e eeuw commandeur. Hij voer op het schip dat 'het Wapen van Schagen' heette. Waarom is niet bekend. Er kunnen vele redenen zijn geweest. Mogelijk is de duidelijkste reden verbonden met zijn achter naam, die er nu eenmaal op duidt dat hij of dat zijn ouders of andere familie van Grotewal in Schagen afkomstig is. Hij voer in 1661 voor Lourens Pietersz Scholz uit Amsterdam, zijn schip mat 123 voet bij 25 voet bij 11 voet. In 1662 was Floris Cornelisz (Crelisz) de Lange uit Amsterdam zijn bevrach ter, de verhuurder was Willem Gruijs uit Oostzaan. Het schip telde 150 last. Hij voer beide jaren op Groenland. 2. Gerbrand Remmersz/Remmertsz In het begin van 18e eeuw vaart hij als commandeur voor de familie Boterpot uit Hoorn (die ook land bezat in Schagen), en wel tussen 1700 en 1720. In 1721 gaat hij naar het noorden voor De Commercie Compagnie uit Monnikendam. De gehele periode waarin hij vaart voor de familie Boterpot, doet hij dat met het schip de 'Schagen'. In 1721 vaart hij op de 'Jonge Francina'. We treffen hem in deze jaren dan ook aan in de archieven van de zeemansbeurs in Blokker en Hem, die in april worden gehouden. Commandeur Gerbrand (ook Garment) Remmersz woonde in Wester-Blokker. Hij vangt in al die jaren 107 walvissen, en komt terug met 4483 vaten spek aan boord. Dit laatste kunnen we lezen in het boek van Gerret van Santé, makelaar in Zaandam. Hij hield jaren lang bij welke walvisvaarders er binnen kwamen. Het aantal namen is voldoende om er een nieuwbouwwijkje straatnamen mee te vullen, de commandeursbuurt zogezeid. Hier zijn ze: Jacob Cornelisz Gro(o)tewal Gerbrand Remmersz/Remmertsz Jacob Koeck Garmet Adriaansz Roos Simon Lourensz Quast Lourens Sijmonsz Quast Jan Cornelisz Strop Teunis Cornelisz Root/Rood/Roodt Jacob Teunisz Root de Jonge Jacob Cornelisz Root Jacob Willemsz Gorter Claas Claesz Keucken Jan Simonsz Walig

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Kakelepost - Schagen | 2009 | | pagina 10