Sobibor
7) Doordat, volgens de bezetter, uan de
ouders alleenJosephJoods uias, hield dit
in datJosephine ijeen 'Volljude' was.
Deze 'Volljuden' liepen hetgrootste
gevaar. Volgens de top uan de SS, d.iu.z.
Himmleren Heydrichc.s., moesten ook
'Mischllngen' hetzelfde lot ondergaan als
de 'Volljuden'.
8) 'Bij uonnis uan de arrondissementsrecht-
bankteHaarlem uan 26 Mei negentien
honderd en tweeënveertig is nietig ver
klaard de door dejong Joseph Isaacgeda-
ne erkenning en de daarop uolgende tuet-
tiging uan het in nevenstaande akte ver
melde kind genaamd Seijfersjosephina
Anetta. Schagen, 25 augustus negentien
honderd en tiueeenveertig. De ambtenaar
van de Burgerlijke Stand tegemeente
Schagen'.
9) Voor informatie ouer de datum uan ver
trek naar Westerbork moest ik mij richten
tot het 'Rode Kruis' te Den Haag.
Vanwege degrote werkdruk aldaar kon ik
antwoord verwachten in 2003.
10) Sobibor ligt 80 km ten oosten uan
Lublin in het district Lublin. Met de bouw
uan het kamp Sobibor werd in maart
1942 begonnen. In Sobibor vond vrijwel
geen selectie plaats, het was bedoeld als
vernietigingskamp. Het kamp was ver
deeld in drieën. In 'Lager III' werden de
slachtoffer door uerstikking met kool-
monoxyde om het leven gebracht. Een
enkeling werd geselecteerd om werk te ver
richten, maar urijwel iedereen werd kort
na aankomst vermoord. Naar schatting
zijn er 250.000 mensen vermoord.
Circa 70 (dit isgeen schrijffout) hebben
het overleefd. Tussen 2 maarten 22 juli
1943 reden er tg treinen vanuit
Nederland naar Sobibor. Het laagste
aantal personen per trein was 964 en het
hoogste, het zogenaamde kindertransport
uitVught van juni 1943, was 3017.
Van deze transporten hebben er nog geen
20 mensen het overleefd, de meesten hier
van hebben het ouerlefd doordat ze kort
na aankomst in Sobibor werden door
gezonden naar andere kampen. Van de
Nederlands gevangenen zijn 2 vrouwen
bij de opstand van 14 oktober 1943 ont
snapt en hebben zich weten aan te sluiten
bij de partizanen. Op last van Himmler
werd op 5 juli 1943 het vernietigings
kamp veranderd in een concentratie
kamp. Na de opstand in het kamp wer
den alle nog aanwezigegevangenen
gedood en werd door de Duitsers het
kamp vernietigd. Zij hebben hiermee
geprobeerd alle sporen uan het kamp te
verwijderen.
n)Plaats en datum van overlijden
van Joseph komen uit het boek
'In memoriam'.
12) Maurits Mok. 'Stormen en Stilten'.
De broer van mevrouw Westerveld-Rus, die op het stadhuis werkte, had
thuis verteld dat hij nog enig contact met Fina had gehad. Via gemeentelijke
instanties in Schagen had zij geprobeerd te voorkomen dat haar oudste
zoon, die bovendien blind was, als dwangarbeider naar Duitsland gestuurd
zou worden.
De uitweg
Maar vooral de vele anti-Joodse maatregelen moeten Joseph's dochter en
schoonzoon ernstig verontrust hebben. Josephine en Jacques zullen zich
ongetwijfeld afgevraagd hebben wat de bezetters met Josephine en hun kin
deren van plan waren. Zij vonden een uitweg uit deze vreselijke toestand. De
oplossing die zij vonden was even simpel als geniaal, maar ook bijzonder
pijnlijk.
Wat was er zo simpel aan de uitweg die Josephine en haar man, onder de
extreme situatie van de jodenvervolging, gevonden hadden?
Nogmaals, het moet voor Joseph en Josephine wel een bijzonder pijnlijke
uitweg geweest zijn. Josephine en haar man stelden voor de rechter dat,
doordat Josephine voor het huwelijk van Joseph en Annetta geboren was,
Joseph haar vader niet kon zijn. Familieleden van Jacques en Josephine die
ik hierover gesproken heb, vertelden hoe Josephine en Jacques hiermee de
bezetters een loer gedraaid hadden en zo mogelijkerwijs de levens van
Josephine en haar kinderen gered hebben7). Hoewel onbewezen, kan ik mij,
om reden van die loer, niet aan de indruk onttrekken dat de rechtbank wel
willend meegewerkt heeft aan deze uitweg. Op 26 mei 1942 deed de arron
dissementsrechtbank te Haarlem uitspraak en stelden Josephine en haar
man in het gelijk. Zo kreeg Josephine de Jong weer de achternaam van haar
moeder8) en daarmee haar veilig
heid.
Westerbork
Wanneer Joseph naar Westerbork
gedeporteerd werd is mij niet dui
delijk geworden, maar het moet
eind 1942 ofbegin 1943 geweest
zijn"). Op 27 april 1943 vertrok
een transport met 1204 gedepor
teerden uit Westerbork naar
Sobibor10). Een van die 1204 was
Joseph de Jong. Drie dagen duur
de deze vreselijk reis. Direct na
aankomst in Sobibor werd hij, op
30 april 1943") de verjaardag van
zijn dochter die officieel zijn
dochter niet meer was, vermoord.
(Maurits Mok
Tussen de aarde en de hemel staan
als oerdieren de ovens van de dood.
Zeshonderd mensen, uit het licht uandaan-
cjeranseld, houden hetuianhopig rood
uan hun gesperde mond naar het vergif,
dat als een tuolkbreuk door de ruimte stoot.
De honderden, met krampend middenrif,
draaien hun armen in de stiklucht rond
en gillen zich de aderen kapot,
en hangen zij, met nog gapende mond
gestorven om elkanders strot.
16
