Een stukje achtergrond
Het slot 's Heeraartsberg - ook wel aan
geduid als het Huys Aartsbergen en het
Huis 's Heer-Arents-berge - werd in 1610
gebouwd nadat een voorganger in de
Tachtigjarige Oorlog tijdens oorlogshan
delingen tussen Spaanse troepen en de
Geuzen in vlammen op was gegaan.
In de 18e en 19e eeuw volgende externe
en interne verbouwingen, aanpassingen
aan de eisen van de tijd.
Bergambacht-waar het slot was gelegen
- behoorde oorspronkelijk tot het
Gorkumse geslacht Van Arlcel. Het
gebied lag echter te ver van hun woon
gebied en zij raakten het kwijt.
Daarna was het slot lange tijd eigendom
van de familie Van Zuylen van Nijenvelt.
Wellicht de bekendste eigenaar was
Willem van Zuylen van Nijenvelt, gebo
ren in 1538 en overleden en ook begraven
in Bergambacht in 1608. Hij was over
tuigd calvinist en actief Geus. Om die
reden moest hij in 1568 uitwijken naar
Emden.
Op 8 oktober 1568 werden zijn bezittin
gen door het Spaanse gezag in beslag
genomen. Na de inname van Den Briel
keerde hij, zoals zoveel anderen, terug in
de Nederlanden en speelde een promi
nente rol in het vredesproces. Het is heel
aannemelijk dat hij, ondanks zijn politie
ke drukte, zelf het intiatief nam tot de
herbouw van het slot. Hij heeft de her
bouw zelf niet meer meegemaakt.
Na enkele wisselingen van eigenaar werd
in 1732 Johan Adolph baron van Renesse
eigenaar. Hij stierfin 1766 kinderloos.
De baronnen van Hardenbroek werden
vervolgens eigenaar en bleven dat tot de
sloop in 1909. Zij waren ook eigenaar van
de nieuwgebouwde boerderij die ver
pacht werd. Voor de sloop stond het adel
lijke slot vanaf het midden van de 19e
eeuw regelmatig voor langere of kortere
tijd leeg. Van tijd tot tijd werd het tijdelijk
verhuurd aan rijksontvangers, heel
meesters en andere notabelen zoals de
burgemeester.
De schouwkap
De schouw komt uit een ruimte van
8 x 5.3 meter, bijna 4 meter hoog, en was
gesitueerd aan de westelijke lange wand,
recht tegenover twee openslaande eiken
deuren.
In de boerderij bevond de schouwkap
zich in één van de twee baronnenkamers
en wel in de kamer die zelden of nooit
door de baron van Hardenbroek werd
gebruikt en uiteindelijk dan ook in
gebruik kwam als kaaskamer.
Een beschrijving
De schouwkap is vervaardigd uit 16e-
eeuws inlands eiken. Door de in die tijd
gebruikelijke manier van zagen heeft het
hout veel spiegels, het zgn. wagenschot.
Met de kapprofiellijst heeft de schouw
kap de volgende maten: 2.34 x 0.92 x
0.325 meter. Het is dus een lange, slanke
kap - groter en langer dan gebruikelijk.
Men spreekt van een uitvoering in
Hollandse renaissance-stijl. Een sterk
horizontaal effect, gecombineerd met
regelmatige verticale onderbrekeningen.
Bovendien is er sprake van een druppel-
lijst met koord. De ornamenten - kopjes
en leeuwenkopjes - zijn volgens de huidi
ge eigenaar in de stijl van Hans Vredeman
de Vries (1527 -1604), een ontwerper die
veel navolging heeft gehad. In dit ver
band is 1610 als oorsprongsdatum van de
schouwkap reëel.
10
