Bidprentjes
Hein Röling
Genealogen die een katholieke of oud-katholieke familie napluizen
hebben een extra hulpmiddel bij hun zoekwerk. Het is een interessant
hulpmiddel dat het verdient om eens nader bekeken te worden, ook
vanuit sociologische en kunsthistorische hoek.
De benaming bidprentje is te beperkt. We moeten eigenlijk spreken van
gedachtenis- of devotieprentje. Ook bij gelegenheid van doopsel, vormsel,
priesterwijdingjubilea, le Heilige Communie en dergelijke werden en worden
ze uitgegeven. Aanvankelijk was het gebruik alleen bekend bij de
maatschappelijke bovenlaag en met name bij de priesters. Dat was de
groepering die ze kon lezen en kon betalen. Langzaam is het gebruik
uitgebreid, maar pas in de veertiger jaren van deze eeuw was het algemeen
gebruik geworden.
De oudste prentjes zijn met de hand geschreven op perkament en dateren uit
de periode 1650-1700. Ook de beeldzijde van deze prentjes - met
buitengewoon fraai gegraveerde oudtestamentische afbeeldingen - is met de
hand ingekleurd. De zuivere bidprentjes (eertijds sanctjes of doodsprentjes
genoemd) werden bij overlijden uitgegeven. Ze waren voorzien van
afbeeldingen uit het oude en nieuwe testament, vaak met betrekking tot de
dood, aanvankelijk gedrukt in Amsterdam, later vooral van Franse origine. In
de 19e eeuw zijn het zogenaamde kerkhofsymbolen die vaak voorkomen
(zandloper, zeis, doodshoofd, afgebroken zuil, geknakte bloem). Rond de
eeuwwisseling komen de religieuze kunstafbeeldingen in zwang.
16
