Over Friezen, Westfriezen en de
Graaf van Holland.
Voordracht ter gelegenheid van het Schager Boekenbal
op 19 maart 1998
H. Lambooij
Op bladzijde 47 van Heerlijk Schagen zijn wij zo driest geweest de
discussie rond de mysterieuze figuur van MAGNUS nieuw leven in te
blazen door tegenover de traditionele "Ridder" Magnus de patroonheilige
"Sint" Magnus te plaatsen. Er zat (en zit) ons inziens namelijk iets
tegenstrijdigs in de Schager geschiedenis. Enerzijds is Schagen een
oeroude woonplaats met al rond het jaar 1000 een kerk of kapel die
vanzelfsprekend aan een of andere heilige was toegewijd, anderzijds
kennen we voor de middeleeuwse parochiekerk van rond 1450 alleen maar
Christoforus als patroon, uitgerekend een patroonheilige wiens verering
pas in de zeer late Middeleeuwen op gang komt. Schagen heeft de enige
Christoffelkerk in de verre omtrek.
Wij vroegen ons daarom af of er bij de komst van de familie Van Beijeren
(1400) soms sprake is geweest van een patroonswisseling, waarbij de
patroon van de familie Van Beijeren een oude -mogelijk Friese- heilige,
opzij heeft geschoven. Zo'n wisseling kwam nl. vaker voor. Magnus zou
dan ten gunste van Christoffel zijn verdwenen en verder hebben
voortgeleefd als een wat schimmige figuur in de volksverbeelding.
Als basis voor onze hypotheses stelden wij dat Magnus als patroonheilige
in de Friese landen al bekend was ver vóór het jaar 1000, de bloeitijd van
het koninkrijk Friesland; verder dat de naam Magnus dikwijls voorkomt in
de Friese legenden die te maken hebben met de strijd tegen de Saracenen,
vaak zich afspelen in de stad Rome en liefst ook rondom Karei de Grote
of de paus. Magnus treedt in deze verhalen op als de vaandeldrager, de
leider van de Friese legers.
De koppeling van deze Magnus met Schagen leek ons tenslotte niet zo
vreemd aangezien Schagen zijn sporen verdiend heeft in de Westfriese
guerrilla tegen de Hollandse graaf.
Maar bewijzen konden wij niets en dat kunnen wij nog steeds niet.
Maar als onze veronderstellingen juist zouden blijken te zijn dan hadden
we twee vliegen in één klap gevangen: Magnus had in Schagen een wat
herkenbare historische achtergrond gekregen, en verder hadden we de
oorsprong van de Christoffel-verering gevonden. Het enige jammere was
dat de mooie verhalen rondom "Ridder" Magnus en zijn aandeel in de
kruistochten, verhalen die afkomstig waren uit de Kroniek van Schagen
(1710) van Dirk Burger van Schoorl, enigszins op het tweede plan waren
gekomen. Maar Dirk Burger fantaseerde weieens meer.
Inmiddels is Wim Klaas van Schoneveld uit Eenigenburg ervan overtuigd
een aanwijzing te hebben gevonden voor het ware bestaan van Reus
Magnus, of zoals hij hem in de vertaalde uitgave van het Egmondse
necrologium (dodenboek) uit 1732 aantrof "Rens Magnus". De vertaling
van 1732 was gebaseerd op een handschrift van Jan Gerbrandszoon van
Leijden, een geschiedschrijver van rond 1500, die in kringen van historici
