Mobiliteit was in de achttiende eeuw een luxe die duur betaald moest
worden. Het rondrijden met paard en wagen was uitsluitend weggelegd voor
de rijken. Zij betaalden voor dit genoegen een soort inkomens afhankelijke
wegenbelasting die enkele procenten van het jaarinkomen kon bedragen. Om
te kunnen bepalen wie voor deze heffing in aanmerking kwam, werd in het
kohier vermeld of men een paard en een rijtuig of sjees bezat.
In 1742 werden er c.a. 40 paarden geteld, slechts 12 boeren in de
buitenwijken hadden een paard de overige paarden waren eigendom van de
rijken en ambachtslieden in het centrum. De paarden konden gespannen
worden voor 21 sjesen of 17 rijtuigen en andere karren.
Kennelijk wantrouwde de hogere overheid de opgave die in 1742 was
gedaan. In 1746 werd secretaris Kerkhoven belast met de opdracht om het
aantal paarden en sjees bezitters opnieuw te vragen naar hun rijgedrag.
Het resultaat van deze enquete werd samengevat in de "lijst van paarden- en
chaisehouders te Schagen, opgemaakt voor de personele quotisatie" welke te
vinden is in het gemeentearchief onder nr. 146.
De ijzersmeden Pieter Cornelis en Claas Floris verklaarden dat hun paard
uitsluitend werd gebruikt voor de slijpmolen en dat zij, hoewel zij in het
bezit van een sjees waren, daar niet mee reden. Jan Bakker en Dirck
Cornelisz. Bakker verklaarden dat hun paard uitsluitend werd gebruikt voor
het trekken van de broodkar. De boeren in de buitenwijken hadden hun
wagens opgeborgen of verkocht en gingen voortaan te voet naar de kerk. Het
rijden werd hen veel te duur.
Slechts tien Schagenaars bleven gebruik maken van hun rijtuig. Het ratelend
geluid van paard en wagen werd in Schagen dus nog maar zelden gehoord.
De tien Schagenaars die in 1747 met de sjees mochten rijden
J2
20
Het werd stil op straat
naam
paard en
klasse
bedrag in
sjees
guldens
Hero van der Beek
1
6
25
Wed. Evert Baas
1
4
15
Cornelis Barsingerhorn
1
6
25
Cornelis Kerkhoven
1
4
15
Leendert Roggeveen
1
4
15
Pieter Lagedijk
1
4
15
Cornelis Bregman
8
40
Cornelis Pieters Koorn
1
4
15
Claas Pieters Bras
1
4
15
Pieter Adriaans Buijs
1
4
15
Noten: Handtekening van secretaris
Cornelis Kerkhoven
1. De Kakelepost, jrg. 7 nr. 3, 1992 p. 7-9
2. De Vries en Van der Woude, Nederland 1500 - 1815, p. 653
3. De Kakelepost, jrg. 7 nr. 2, 1992 p. 19-22
