1891
Op 9 juni 1891 worden er weer Tweede Kamerverkiezingen ge
houden. In een redaktioneel artikel 1890-1891 merkt de Scha-
ger Courant op: 'wat aangaat onze staats-huishouding wijst
1890 op tal van teleurstellingen, door onze "christelijke regee
ring" in velerlei opzichten aan land en volk bereid. Zullen de
kiezers in 1891 droevige ervaring genoeg hebben opgedaan,
om een einde te maken aan een partij-monster, hetwelk Neder
land op den duur ten onder moet brengen? Wat is er gedaan
voor algemeenen dienstplicht, voor belasting op geldbezit,
voor handel en nijverheidWie kan er iets van belang aantoo-
nen?' [SC, 1 januari 1891] Tijdens de verkiezingsvoorbereidin
gen houden de liberalen, die verwachten de verkiezingen te
zullen gaan winnen, zich veel minder dan de voorgaande jaren
bezig met het leveren van kritiek op het kabinet. Ze diskussië-
ren uitvoerig over het programma: moet er een programma zijn,
en zo ja, wat moet er in staan? Een belangrijk diskussiepunt
hierbij is (de mate van) de uitbreiding van het kiesrecht.
17
dienstplicht en ziet geen onbillijkheid in het remplacentenstelsel. Een voor
deel hiervan is dat arme jongens zo wat bij kunnen verdienen en een begin
kunnen maken voor betere dagen.
Waller heeft wel veel kritiek op de minister van financiën. De lasten waar land
bouwers onder gebukt gaan zijn veel te zwaar. De grondbelasting is veel te
hoog en erg nadelig voor de boeren, terwijl de geldbezitters buiten schot
blijven, omdat er geen belasting op roerend vermogen bestaat. Waller is in
principe vóór een inkomstenbelasting, maar een groot bezwaar daarvan is
dat 'men de menschen dwingt te liegen'. Waller besluit zijn betoog met een
oproep tot krachtige aaneensluiting, om zo 'de ramp [te] keren, die boven
onze hoofden hangt'. [SC, 21 december 1890]
De liberalen in de regio Schagen maken zich vooral erg druk over de uitbrei
ding van het kiesrecht. De kiesrechtparagraaf van het manifest van de Libera
le Unie schrijft voor dat de kiesbevoegdheid voor de Tweede Kamer door
onbekrompen toepassing van het voorschrift der grondwet wordt uitgebreid
tot de kring der werklieden. De wetgever moet zo ver gaan 'als eene eerlijke
uitlegging der Grondwet hem veroorlooft.' [SC, 26 april 1891] De Bond voor
Liberale Kiesvereenigingen heeft een eigen ontwerp-programma opge
steld, dat met betrekking tot de uitbreiding van de kiesbevoegdheid minder
bindend is. Verder komt het in grote lijnen overeen met het manifest van de
Liberale Unie.
Het ontwerp-programma wordt op 23 maart besproken door de Liberale Kies-
vereeniging Schagen en op 26 maart door de Vrijzinnige Kiesvereeniging
Wieringerwaard. Beide kiesverenigingen debatteren stevig over de uitbrei
ding van het kiesrecht.
In Wieringerwaard gaan krachtige stemmen op voor algemeen kiesrecht. De
voorstanders van uitbreiding van het kiesrecht winnen echter met acht tegen
zes stemmen. [SC, 29 maart 1891]
In Schagen wordt na een 'lang en vinnig debat' besloten aan de kiesrechtpa
ragraaf toe te voegen: 'zoover als die binnen de perken der Grondwet te krij
gen is'. Verder wordt er een nieuwe paragraaf toegevoegd: handhaving van
het vrijhandelstelsel. [SC, 26 maart 1891]
