1 ^r,uu,'/,/aar- tti
19
Armoede in Schagen
rrtrn/<AtH tot urrmaaA
aar rt ui/ uacu, mrt Pu* Ar/aar/rn
K'r,/ rcprt qrirtiriaMpto rrrt xaaA
- 7ir u/r/Haarf t/uiator ra/t to naar/ra
In 1815 telde Schagen 1360 inwoners waaronder 75 armen.
Er kwamen er 48 ten laste van het Gereformeerde wees- en
armenhuis, 17 van het RK wees- en armenhuis en het Alge
meen armbestuur onderhield er 10. Over het aantal bede
laars zijn geen exacte gegevens bekend. Wel werden er in
Schagen bedelaars opgepakt, afkomstig uit andere plaat
sen, en na verblijf van enkele nachten in 'n cel op
transport gesteld naar Alkmaar of Hoorn vanwaar zij
eventueel werden doorgezonden naar de Ommerschans.
In 1821 zaten er, volgens een opgave van de cipier
Cornelis Bok, gemiddeld twee personen per dag in de ge
vangenis, dit waren echter meestal gevangenen op tran
sport van Den Helder naar Hoorn of Alkmaar.
In 1833 werden er 94 armen geteld, waarvan 71 "buiten
armen"gezinnen en personen die buiten het weeshuis
woonden. In het weeshuis woonden 6 kinderen die "dienst
baar" waren, dus een baantje hadden, 7 weeskinderen
stonden op de nominatie om naar de kolonies gezonden te
worden waar er al 10 waren.
Vanuit Schagen zijn slechts enkele vrijwilligers naar de
kolonies vertrokken en de doorgestuurde bedelaars kwamen
voor het merendeel uit andere plaatsen. De meeste kon
takten met de Maatschappij hadden de wezen uit de drie
in Schager weeshuizen.
Frederiksoord
'y; m/Mt
7 A ,„y„ O rcrt/ft/ yrt/ kjaaas)
!T 9 m9 r'" 'urjaaru
In 1818 werd in de gemeente Vledder in Drente de eerste
kolonie opgericht. Deze kolonie met de naam Frederiks
oord bestond uit 52 hoeven, een magazijn, een school,
een spinzaal en twee onderopzienerswoningen. De bevol
king van de proefkolonie bestond uit geselecteerde kolo
nisten die het goed deden.
Omdat de kosten hoger bleken dan geraamd en de contribu
ties van de leden van de maatschappij niet snel genoeg
de benodigde middelen opleverden werden er nieuwe plaat
singsmogelijkheden geopend. Gemeenten en armbesturen
konden gezinnen plaatsen. Zo'n contract gold voor 16
jaar en kostte f25,-- per hoofd per jaar. Wezen of von
delingen in groepjes van zes met een kinderloos echtpaar
als huisverzorger konden voor f60,-- per kind per jaar
opgezonden worden. Dit laatste contract gaf de betref
fende instantie bovendien het recht om twee arme gezin
nen, totaal maximaal 12 personen, gratis te plaatsen.
Het bleek echter moeilijk geschikte gezinnen te vinden.
De gemeenten stuurden vaak hun lastigste armen. De be
volking bestond vaak uit ongezonde en verzwakte stede
lingen die het zware landwerk niet gewend waren. Dief
stal van aan de Maatschappij behorende rogge en tarwe
kwam regelmatig voor. Enkele opgezondenen weigerden
zelfs om te werken en anderen gingen zich te buiten aan
drank.
Deze buitensporigheden noodzaakte de Maatschappij van
Wedadigheid een strenger regiem in te voeren. Zij kreeg
zelfs toestemming van de regering een strafkolonie voor
de meest onwillige kolonisten aan te leggen.
