12
Het kabinet zal niet veel kunnen doen en daarom zijn 'de uitzichten op flinke doortas
tende maatregelen na de grondwetsherziening dus zeer verduisterd. Daarom
juist mag de liberale partij blijven vertrouwen, dat de meerderheid des volks na eeni-
gen tijd op nieuw hare banier zal gaan volgen en hare beginselen zal aannemen.
Ons past daarom geduld te oefenen. Geen overhaasting - geen vijandige houding te
genover het ministerie.' [SC, 21 februari 1889]
Het kabinet stelt alles in het werk om een grotere machtsbasis te krijgen. Dit valt
ook de Nieuwe Rotterdamsche Courant op, want 'de clericalen hebben reeds aange
kondigd dat er ook bij die verkiezingen een hevige strijd kan worden verwacht
om daardoor te komen tot eene samenstelling der Eerste Kamer in hunne geest.' De
liberalen moeten op hun hoede zijn, want 'thans houdt die Kamer hen nog in be
dwang; de vrees om met haar in botsing te komen, spoort tot voorzichtigheid en ge-
matigheid aan. Maar mocht het gelukken er zouden door de leiders stoutere ei-
schen worden gesteld; van zelfbedwang en bezadigdheid zou weinig meer te bespeuren
zijn.' [SC, 24 januari 1889] Het ministerie heeft echter haast en probeert al vóór de
verkiezingen de omstandigheden naar haar hand te zetten door de provinciale kiestabel
te wijzigen.
De katholiek Haffmans geeft in de Venloosche Courant op onverbloemde wijze aan
waarom herziening van de kiestabel een buitengewoon goed plan is 'om eene Eerste
Kamer de bekomen wier meerderheid met die der Tweede Kamer eene lijn trekt.' Dit
kan alleen door 'eerst de Provinciale Staten der verschillende provinciën "om" te
zetten. Dit nu willen wij met éénen slag doen, in plaats van er jaren mee te tobben.
Begrepen? Korte metten willen wij er mee maken, want er is haast bij.' Onmiddellijk
na de nieuwe districtsindeling volgt de ontbinding der Provinciale Staten 'en dan heet
het in alle provinciën in Mei: "Van dik hout zaagt men planken. Er uit met de leden
der Staten die op liberale leden der Eerste kamer stemmen. Deze heeren zijn niet meer
te gebruiken".' Daarna wordt de Eerste Kamer ontbonden, 'om de gezuiverde Provin
ciale Staten aller provinciën in de gelegenheid te stellen het werk der zuivering der
Eerste Kamer in eens te voltooien. het spijt ons voor de slachtoffers. Geloof me,
wij hadden ze gaarne verschoond. Maar dat is helaas niet mogelijk. De liberalen heb
ben ons in de treurige noodzakelijkheid gebracht zoo'n bloedbad in hunne gelederen
aan te richten.' Het is allemaal de eigen schuld van de liberalen. Toen bij de grond
wetswijziging door Mackay een amendement werd ingediend met als strekking dat de
Eerste Kamer voortaan door de kiezers van de Tweede Kamer zou worden gekozen,
net als in België, stemde de gehele rechterzijde daarmee in. Alle liberalen, de meerder
heid dus, stemden echter tegen het amendement "Ware het aangenomen, de Provincia
le Staten bleven thans ongemoeid. Maar de heeren wilden niet dat de Eerste Kamer
even spoedig zou kunnen omgaan als de Tweede Kamer, en daarom moest de indirek-
te verldezing voor de Eerste Kamer behouden blijven.'
De redaktie van de Schager Courant weerlegt dit laatste onmiddellijk. Slechts de helft
van de rechterzijde stemde voor het bedoelde amendement. Het werd met 58 tegen 17
stemmen verworpen. Onder de tegenstemmers bevonden zich de invloedrijkste antire
volutionairen en katholieken! [SC, 24 januari 1889]
De Provinciale Staten gaan niet klakkeloos akkoord met de verandering van de kiesta
bel. Alleen in Limburg vindt het voorstel algehele instemming, zonder dat erover
hoeft te worden gediskussieerd. In de andere provincies wordt het ontwerp naar Gede
puteerde Staten terug gestuurd met het verzoek om nadere inlichtingen of wordt een
kommissie belast het voorstel aan een grondig onderzoek te onderwerpen. [SC, 28
februari 1889] Uiteindelijk zijn er slechts drie provincies die het voorstel niet afkeu
ren. [SC, 28 maart 1889]
In het hele land regent het protesten tegen het kabinetsvoorstel. Het ministerie wordt
verweten dat het 'partijkleur schijnt te gaan bekennen op stuitende wijze' en "het be
houd der traditiën die onze Provinciale Staten zoo roemrijk onderscheiden in de waag
schaal stelt - neen, opoffert aan kleingeestig partijbelang.' [SC, 24 februari 1889]
