6
het midden van de vorige
eeuw werd daarvoor gele
steen algemeen gebruikt. Na
ongeveer 18S0 ging men
steeds meer paarsrode Waal -
steen verwerken. Tot ongeveer
1310 werd deze steen veel
gokoriibi neerd met gele steen
in bogen of' strekken boven
de ramen, in pilasters en in
gevellijsten. Zeer kenrnei
kend voor de Westf'riese
bouwtradities is voorts de
franspies. Deze gevel werd
versierd met rijk uitgesne
den windveren en een gevel
topteken, de makelaar. De
staande weeg van het
franspies werd doorgaans
groen geschilderd, de wind
veren en de makelaar meestal
wit.. De topgevel werd ook
wel van steen opgetrokken.
De kernkonstruktie van de
stolpboerderij wordt gevormd
door het vierkant, een kon—
struktie van stijlen,
binten, dekbalken en derge
lijke, waarop wij hier niet
verder zullen ingaan. De
ruimte binnnen deze konstruk
tie dient voor hooiberging
en oogstopslag, en wordt
berg of vierkant genoemd
met de klemtoon op de
laatste lettergreep). De
afmetingen die het vierkant
kan aannemen variëren van
ca. 4x5 meter tot ca. 8xö
meter. Een vierkant van bij
voorbeeld 7x7 meter geeft
een boerderij met als buiten
afmetingen ca. 16x16 meter.
Sommige boerderijen hebben
een dubbel vierkant. Deze
zijn te herkennen aan de ver
lengde nok. Zowel het be
drijf sgedeelte als het
woongedeelte zijn, voorzover
niet uitgebouwd, rond het
vierkant gerangschikt. De
volgorde van deze rangschik
king is afhankelijk van het
type boerderij. In ieder ge
val aanwezig zijn de lange
regel en, indien noodzake
lijk voor de bedrijsvoering,
de korte regel. De lange
regel is de stal voor het
grote melkvee. De koeien
staan paarsgewijs tussen
schotten, de zogeheten koe—
scutjes, met de koppen naar
de koemuur gericht. Dit is
de muur onder de lagewand.
(Hierin onderscheidt de
Noordhollandse boerderij
zich van de Zuidhollandse,
waar de koeien met de koppen
naar de koegang staan.
Achter de koeien bevindt
zich de mestgoot, de groep
of grup. De korte regel
wordt meestal voor het jong
vee of als paardestal ge
bruikt. Tot voor kort werd
de korte regel 's zomers
werd deze schoongemaakt,
witteld en verder geschikt
gemaakt voor bewoning. Som
mige boerderijen hebben in
plaats van een korte regel
eeen kaas- of zoutkamer of
een zaadkamer.Ook de dars of
dors is altijd aanwezig. Dit
is oorspronkelijk de dors
vloer. Deze wordt meestal
gebruikt als stalling voor
landbouwwerktuigen en vroeg
er tevens voor de paarden.
Om een grotere inrijhoogte
van de ingang van de dars
mogelijk te maken liggen de
darsdeuren verdiept in de
gevel. Dit is noodzakelijk
omdat de hoog opgeladen hooi
wagens naar binnen moeten
kunnen rijden.
DE LANGHUISSTOLP
Langhuisstolpen worden ge
kenmerkt door de scheiding
van het woon— en het be
drijf sgedeelte. Op de terp
Avendorp even buiten Schagen
staat een langhuisstolp,
evenals aan het Noord het
voormalige weeshuis Het
woonhuis is voor het
grootste gedeelte aan de
voorzijde uitgebouwd en be—
