Leo Pinkhof en zijn gezin zijn in Sobibor omgebracht.
het werkdorp. Of ze vaker haar kunstenaarsta
lent kon inzetten is niet bekend. Deze aquarel is
haar tot dusver enige bekende werk, gemaakt in
haar tijd in het werkdorp.
een vergeten aquarel van Eva Frankel
soldaten. Ook maakte ze poppen voor een clan
destien marionettentheater.
Kennissen uit het werkdorp werden naar Mau
thausen afgevoerd, Eva ontving het al snel ene
na het andere doodbericht. Haar eigen oproep
voor ‘werk in Duitsland’ heeft ze door de wc ge
spoeld. Haar baas bood aan om Eva, in ruil voor
8 tekeningen per week, onder te laten duiken
bij het echtpaar Aten in Zaandam. Volgens haar
vervalste papieren was ze het dienstmeisje. Aten
zat in de verzetsgroep van de bankier Walraven
- van Hall. Ook Eva raakte betrokken in het ver
zet. Ze deed koerierswerk. Op een gegeven mo
ment werd het bij de familie Aten te onveilig,
Eva verhuisde naar familie Hart.
Informatie: Joods Monument Zaanstreek.
Het Joods Werkdorp, doctoraalscriptie van Lili
an Peters, 1993. Robert en Angela Reutlinger.
Presser, Dr. J., Ondergang.
De vervolging en verdelging van het Nederland
se Jodendom 1940 - 1945. 2 delen. Staatsuitge
verij, Den Haag, 1965.
Naar Theresienstadt en terug
Kort daarna werd ze in de trein naar Amster
dam gepakt met documenten. Ze belandde in de
strafbarak in Westerbork en ging met het laatste
transport naar Theresienstadt. “In goederenwa
gons, waarin als enige luchtverversing enkele
openingen; als toilet een paar emmers”, schreef
historicus Jacques Presser in 1965 in zijn boek
Ondergang. Eva overleefde het concentratie
kamp en keerde samen met werkdorper Paula
Kaufman terug naar Nederland. Tot maart 1946
woonde ze bij familie Hart in Zaandam. Daar
na emigreerde ze naar familie in Palestina, ze
trouwde en werd een bekend kunstenaar.
Tekenles
De joodse Leo Pinkhof (1898 - 1943) was een
Amsterdammer die in Den Helder werkte als
leraar technisch tekenen aan een ambachts
school. Vanwege de maatregelen van de Duitse
bezetter verloor hij zijn baan, hij trok met zijn
gezin in bij meester Jippes in Oudesluis. In het
Joods Werkdorp kon Pinkhof aan de slag als
tekenleraar. Onder zijn leiding kon Eva verder
schaven aan haar talent.
Terugblik
In 1989 vertelde Eva haar ervaringen aan Lili
an Peters die voor haar studie geschiedenis een
doctoraalscriptie schreef over het Joods Werk
dorp Wieringermeer. Eva kreeg in Israël enkele
malen bezoek van medeleerling Julius Reutlin-
ger en weer later van zijn kinderen. Haar precie
ze sterfdatum is (nog) niet bekend.
Naar Amsterdam
Ook Eva werd op 20 maart 1941 afgevoerd naar
Amsterdam en kreeg onderdak bij een joodse
familie. Dat beviel slecht, ze had het gevoel dat
deze Nederlanders de Duitse Joden liever zagen
vertrekken. Eva vond werk als ontwerpster in
een textielfabriek en ze ging op kamers wonen.
Via een relatie kreeg ze extra werk, replica’s
maken van bekende schilderwerken, Van Gogh-
jes en Renoirtjes voor Duitse, kunstminnende
Ingebracht en uitgelicht:
30ste jaargang 2022/1 nummer 91
