De jaren 1939-1941
in het Joodse Werkdorp
Historisch Genootschap
Wieringermeer
Marieke Roos
Het Joodse Werkdorp heeft bijna zeven jaar lang als een eigen wereldje in een uithoek aan
de noordwest rand van de Wieringermeer gefunctioneerd. Wat gebeurde er en hoe leefden
ze daar? Uit verschillende bronnen komen we meer te weten.
Opstart naar emigratie
De eerste leerlingen waren in beginsel
echte Palestinagangers. Het leven in het
geboorteland werd hun van tijd tot tijd
behoorlijk zuur gemaakt door anti-Jood
se uitingen van landgenoten. Dan maar
liever weg en zo lokte het leven in een
kibboets waar je een maatschappij kon
opbouwen op Joodse basis. De leeftijd
van deze Palestinagangers lag tussen de
18 en 25 jaar. Het verblijf in het werkdorp
als voorbereiding voor deze stap duurde
twee jaar.
Na de verschrikkelijke Kristallnacht in
november 1938 overheerste in Duitsland
en Oostenrijk de angst in Joodse families.
Prioriteit werd het zoeken naar een vei
lige omgeving voor hun kinderen. Voor
een deel werd dat het Joodse Werkdorp.
De leerlingen die eind 1939 arriveerden
waren voor 100 procent vluchtelingen,
meestal onder de 18 jaar en hadden geen
aspiraties om een Joodse staat te stichten,
wel de behoefte aan een omgeving waar ze niet
bang hoefden te zijn voor pesterijen, kloppartij
en en vernielingen van hun bezittingen. Eerder
hadden ze soms al een hele trektocht langs di
verse kindertehuizen afgelegd. (zie bijvoorbeeld
het verhaal van Max Rack in Kroniek 83).
Het inwoneraantal groeide van 200 naar 300.
In het boek Het Joodse werkdorp in de Wierin
germeer 1934-1941 staat iets geschreven over de
ontvangst. Een citaat: 'We waren natuurlijk he-
lemaal in de war. Daar stond je als jong kind,
net zestien, zonder ouders of familie. Wat ze
ook deden om ons op te vangen, het kon niet
genoeg zijn.'
Voor de volledigheid is het goed om te vermel
den dat er ook nog enkele twintigers arriveer
den; de Stichting Joodse Arbeid kreeg de kans
om deze jonge mensen rechtstreeks uit concen
tratiekamp Dachau te halen waar ze na de Kris
tallnacht zonder reden waren opgesloten.
Vrouwen in de keuken van het Joods Werkdorp
27 ste jaargang 2019/3, nummer 84
