Paardenkracht in
de tuinbouw
Historisch Genootschap
Wieringermeer
Verhaal: Jan Zwaan. Bewerking: Anita Blijdorp
Tussen 1941 en 1983 bestierde familie Zwaan het kleinste tuinbouwbedrijf van de
Wieringermeer. Johannes Zwaan was zeer waarschijnlijk de laatste tuinder die tot 1964
alléén met een paard al het grond- en transportwerk deed. Zoon Jan Zwaan duikt in zijn
herinneringen.
Onze ouders waren Johannes Zwaan (1909 -
1981) en Johanna Jacoba Visser (1908 - 1981)
en ons gezin telde vijf kinderen. Ons bedrijf
was gelegen net onder Wieringerwerf, bij sluis
5 aan de Medemblikkerweg. Nu bekend als het
industriegebied tussen de A7 en de N240. In
1983 zijn we gestopt met het bedrijf, de gebou
wen zijn door Domeinen verkocht aan Co en
Janke Verhulst - Postma. Gerard Hage van de
Oosterterpweg kreeg het land er bij. In 1996
zijn de gebouwen gesloopt.
Mijn ouders trouwden in 1932, in Opperdoes,
daar hadden zij een tuinbouwbedrijf. Op
perdoes was toen een vaargebied, voor al het
grondwerk gingen paard en ploeg en andere
werktuigen in de schuit naar de akkers: Twis-
kerdijk, Gouwe(sloot), Kabelen en Zuiderwal.
Ook de kolen, bieten, aardappels en wortels
moesten per schuit naar het dorp vervoerd
worden. Om vervolgens, weer met de hand,
in de schuur opgeslagen te worden. Voor de
bijverdienste werkte Zwaan senior tijdens de
crisisjaren soms als 'loonploeger': met paard
en ploeg van de eigenaar ploegde mijn vader
de akkers.
Rond 1937 kwam de mogelijkheid voor tuin
ders uit West-Friesland om los land te huren
in de Wieringermeer. Ook gemeente Opper
does huurde land van Domeinen. De nieuwe
poldergrond bracht enig soelaas in de overvolle
tuinbouwgebieden waar te weinig vruchtwis
seling een probleem vormde voor de bodem
vruchtbaarheid. Om los land te kunnen huren
moest men beschikken over een teeltvergun
ning. Mijn vader kon iets meer dan twee hec
tare huren aan de Oudelanderweg, in de buurt
van het bedrijf van J.R. Muller (kavel D68, 69),
voor een pachtprijs van 65 gulden per half jaar
per ha. Te voldoen aan de gemeenteontvanger
van Opperdoes. Voor het ploegen, eggen en
transport van de oogst werd soms een paard
gehuurd bij Muller.
Domeinen ging in 1939 over tot het uitgeven van
pachtcontracten voor tuinbouwbedrijven. Mijn
vader had een teeltvergunning, hij was bekend
met het telen van tuinbouw- én akkerbouwgewas
sen. Allemaal vereisten om in aanmerking te ko
men. In 1941 was het zover, onze ouders kregen
een pachtcontract voor het kleinste tuinbouwbe
drijf in de polder: aan de Medemblikkerweg kavel
K1.1. De grond, het erf en het huis waren samen
7,73,60 hectare groot. Mijn vader had kennis van
houtbewerking, wat hem goed van pas kwam,
maar verder gold ook volgens Zwaan senior het
bekende gezegde: 'Met een knijptang en ijzer
draad kan iedereen boeren'.
1942 was zijn eerste teeltjaar en een paard
was de eerste aankoop. Als trekkracht was een
