Hendrik Antoon Lorentz
Prof. Lorentzstraat
Lorentz was een van Nederlands groot
ste natuurkundigen ooit. Hij deed vooral
theoretisch onderzoek naar de elektromag
netische eigenschappen van materie: zijn
elektronentheorie. Hij kwam tot de veron
derstelling, dat de afmetingen van voor
werpen beïnvloed wordt door hun snelheid
(Lorentzcontractie) evenals hun massa. Ook
nam hij aan dat de lichtsnelheid de hoogst
mogelijke snelheid is. Daarmee legde hij de
basis voor de speciale relativiteitstheorie
van Albert Einstein. Lorentz was de nestor
van de natuurkundigen in zijn tijd. Einstein
keek tegen hem op. Velen, in onze tijd tijd
van mobieltjes, digitale camera's, compu
ters, ipads, TV's en noem maar op, beseffen
niet welk aandeel Hendrik Antoon Lorentz
hierin heeft gehad. Ook de plaats van de
Afsluitdijk en dus die van onze Wieringer-
meerpolder is in grote mate door deze
geleerde bepaald.
Lorentz kwam uit een familie van bemid
delde tuinders in Arnhem. Op de lagere
school viel Lorentz op door zijn enorm leer
vermogen en in 1866, direct na de lagere
school enterde hij de middelbare school, de
HBS, direct in de derde klas. Hij had niet al
leen hoge cijfers in de wiskunde maar ook
in de talen. Deze kwamen hem later in zijn
internationale carrière goed van pas. Met
een HBS-diploma werd men in die tijd niet
toegelaten op de universiteit. Daarom deed
hij staatsexamen in Latijn en Grieks en in
1870,17 jaar oud, werd hij toegelaten op de
Rijksuniversiteit te Leiden waar hij wis-, na-
tuur- en sterrenkunde ging studeren. Twee
jaar later keerde hij al weer terug naar zijn
geboorteplaats en hier studeerde hij verder.
Op ndecemberi875 promoveerde hij op het
proefschrift "Over de theorie der terugkaat
sing en breking van het licht". In 1877 kreeg
hij het aanbod om hoogleraar in de wiskun
de aan de Universiteit van Leiden te worden
maar hij sloeg dit aanbod af. In 1878, gaf hij
les aan de plaatselijke avondschool in Arn
hem en in datzelfde jaar werd hij, als een van
de eersten in Europa, benoemd tot hoogle
raar in het nieuwe, afzonderlijke vak, theore
tische natuurkunde aan de Rijksuniversiteit
van Leiden. Op 25 januari van dat jaar hield
Lorentz zijn inaugurele rede "De moleculaire
theorieën in de natuurkunde". Hij was toen
24 jaar oud. De rest van zijn leven zou hij aan
deze universiteit verbonden blijven. Hij gaf
colleges natuurkunde en schreef een aantal
leerboeken. In 1881 huwde hij met Aletta
Kaiser, dochter van de latere directeur van
het Rijksmuseum Willem Kaiser, en nicht van
de sterrenkundige Frederik Kaiser.
Vanaf 1900 brak
hij internationaal
door en in 1902
ontving hij, sa
men met Pieter
Zeeman, de No
belprijs voor de
natuurkunde. Dit
op het onder
werp 'De invloed
van magnetisme
op de kleuren
van het licht van
een vlam'. Hij
gaf gastcolleges
over de hele wereld en vanaf 1910 werd hij
de voorzitter en organisator van de baanbre
kende "Solvayconferenties" die handelden
over onder meer de vroege kwantummecha
nica met Marie Curie, Albert Einstein, Max
Planck, Ernest Rutherfort en vele andere
voor ons nu nog bekende namen. In 1923
werd hij door de Volkenbond benoemd tot
secretaris van het 'Internationale comité
voor intellectuele samenwerking'. In 1925
kreeg hij het voorzitterschap van deze orga-
Lorentz tijdens
een lezing
Kroniek no. 66, 2ie jaargang, 2013/3
1853-1928
